Theology and Religious Studies: Spiritual Care

De studieroute Spiritual Care: Geestelijke Zorg en Planetaire Gezondheid heeft een dubbele focus. Het gaat om begeleiding van mensen in het omgaan met hun existentiële vragen en zorgen in het licht van alle informatie over hoe leven op aarde bedreigd is. Specifieke aandachtsgroepen zijn jongeren, klimaatactivisten, boeren die voor een grote omwenteling in bedrijfsvoering staan, gemeenschappen die de gevolgen van klimaatverandering al aan den lijve ervaren. Daarnaast gaat het om bijdragen aan de noodzakelijke paradigmaverandering in ons denken over menszijn in relatie tot andere levensvormen.  Naast technische innovaties zijn ontwikkelingen op existentieel en spiritueel gebied nodig om tot de helende relaties te komen die ecosystemen versterken.

Bij geestelijke verzorging denkt men vaak aan individuele begeleiding bij het omgaan met persoonlijke levensvragen, gericht op zingeving en spiritueel welzijn. De vraag is echter of we van spiritueel welzijn kunnen spreken wanneer we geen rekening houden met onze relaties tot andere levensvormen en tot de aarde als geheel. Ecologische crises als klimaatverandering en verlies van biodiversiteit roepen fundamentele vragen op over hoe we onze planeet bewonen. Die vragen kunnen leiden tot ‘eco-anxiety’ en ‘eco-mourning’, maar ook tot handelen gericht op ecologische transitie. Hoe kan geestelijke verzorging hier een rol in spelen? Hoe kan zij mensen bijstaan en bijdragen aan transformatie? Planetaire gezondheid gaat over gezondheid in brede betekenis: zowel menselijk als niet-menselijk, zowel fysiek als spiritueel.

De studieroute Geestelijke Zorg en Planetaire Gezondheid richt zich op de doordenking van deze vragen en thema’s in het licht van theoretische reflectie en empirisch onderzoek, steeds in wisselwerking met praktijkervaringen. Studenten leren vaardigheden om ondernemend te zijn in hun gerichtheid op een zorgzaam bewonen van de aarde. Centraal staat het helen van relaties: van mensen met zichzelf, met anderen en zeker ook met niet-menselijke bestaansvormen. Op basis van de theoretische grondslagen en basismethodiek van geestelijke verzorging vindt specialisatie plaats binnen o.a. keuzevak, stage en scriptie-onderzoek, onder begeleiding van docenten met expertise op het gebied van ‘planetary health’.

Geestelijk verzorgers zijn in het bijzonder toegerust om mensen te begeleiden bij het omgaan met zingevingsvragen, zoals in situaties van ziekte, verlies, lijden of bij confrontatie met onrecht. Hun taak is een (speel)ruimte te creëren voor existentiële reflectie, in individuele contacten of in groepsverband, maar ook op het niveau van samenlevingsvragen. Zij kunnen mensen helpen op nieuwe manieren te kijken naar hun situatie en putten daarvoor uit een rijkdom van levensbeschouwelijke en culturele bronnen. Religie kan daarin een rol spelen, maar ook kunst, (pop)muziek, poëzie, film, natuur en eigenlijk alles wat mensen inspiratie en troost biedt in de levenssituaties waarin ze zich bevinden.

Lange tijd boden geïnstitutionaliseerde levensbeschouwingen de structuur van waaruit geestelijk verzorgers hun werk deden. Die situatie is meer en meer aan het veranderen. Dat biedt geestelijk verzorgers de mogelijkheid om te werken vanuit uiteenlopende inspiratiebronnen in plaats van binnen de identiteitsbepalende kaders van een religieuze organisatie. Dit is met name van belang in situaties waarin mensen ‘religieus ongeletterd’ zijn en geen verbinding voelen met traditionele religieuze taal of rituelen.

Waar mensen geen betekenis vinden in gevestigde religieuze taal en gemeenschappen, speelt interfaith spiritual care een belangrijke maatschappelijke rol in de ontwikkeling van nieuwe woorden, vormen, beelden, en nieuwe manieren van aansluiten bij waar mensen zelf zijn in hun zoeken naar zin. Een belangrijke manier om dit te doen is via de verbeelding. Verbeelding stelt mensen in staat zich voorstellingen te maken van goed (samen)leven en deze richtinggevend te laten zijn in hun handelen. Verbeeldingskracht helpt om op een nieuwe manier te kijken naar een situatie en mogelijkheden te zien voor verandering en transformatie. Om deze reden spelen inzicht en oefening in ‘verbeeldingsvolle vaardigheden’ een belangrijke rol in de studieroute Interfaith Spiritual Care. In aanvulling op de basis theorie, methodiek en professionele vaardigheden van geestelijke verzorging, wordt aandacht besteed aan de filosofie en praktijk van morele verbeelding als een onderscheidend kenmerk van interfaith spiritual care.

De moslimgemeenschap in Nederland ontwikkelt zich constant binnen een diverse, multiculturele en multi-levensbeschouwelijke Nederlandse samenleving. Hierdoor is de noodzaak ontstaan voor professionele moslim religieuze leiders/imams en geestelijk verzorgers die worden opgeleid op academisch niveau. Hun taak is spirituele leiding te geven en begeleidende hulp te verlenen aan moslims wat betreft zingeving en levensvragen in een westerse context. De eenjarige studieroute Spiritual Care: Islam is de enige islamitische opleiding in Nederland op universitair niveau. De opleiding wordt aangeboden door het Centrum voor Islamitische Theologie (CIT), één van de seminaria die verbonden zijn aan de Faculteit Religie en Theologie aan de VU.

Heb je een islamitische achtergrond en ben je vertrouwd met Islamitische theologie in de westerse/Nederlandse context en de rol van religie (islam) in een seculiere samenleving? Wil je graag mensen begeleiden in het omgaan met zingeving- en levensvragen tijdens uitdagende situaties zoals ziekte, verlies en trauma? Heb je de ambitie om vanuit een academische vorming het ambt van moslim GV-er te beoefenen in een interlevensbeschouwelijke omgeving in bijvoorbeeld zorginstellingen, gevangenissen of het leger? Voldoe je aan de toelatingseisen? Dan is deze opleiding iets voor jou. 

De alumni van deze eenjarige studieroute kunnen hun professionaliteit verder ontwikkelen door hun studie te continueren aan de VU via de eenjarige Nederlandstalige islamitische ambtsopleiding. De door SKGV erkende ambtsopleiding biedt je de gelegenheid voor meer professionalisering in het vakgebied van Islamitische Geestelijk Verzorging, verdieping in traditie-specifieke vakken, praktische toepassing van de theoretische kennis en contextualiseren van theologische kennis binnen de Nederlandse context en de seculiere rechtstaat.