Jürgen Habermas (1929) is een leerling van Max Horkheimer en Theodor Adorno, de grondleggers van de zogeheten Frankfurter Schule. Het verbaast daarom niet dat Habermas zich vooral toelegt op het analyseren van de structuur en de dynamiek van de moderne samenleving. De vertegenwoordigers van deze school waren maatschappijkritisch. De moderne samenleving is volgens hen in toenemende mate in de verstikkende greep van manipulatieve en onderdrukkende rationalisering geraakt.
De bevrijdende kracht van de Verlichting is zodoende in haar tegendeel omgeslagen, omdat de ‘heerszuchtige rede’ de vorm van objectivering en instrumentalisering heeft aangenomen. Als gevolg daarvan worden de waardigheid en de vrijheid van de moderne mens bedreigd. Die is inmiddels ingevangen in een totalitair, kapitalistisch en cultuurindustrieel dwangsysteem, zo betoogden Horkheimer en Adorno.
Het werk van Habermas, in het bijzonder zijn Theorie des kommunikativen Handelns is te begrijpen als een poging te ontkomen aan het beklemmende pessimisme van de Frankfurters. Habermas meent een constructief alternatief te kunnen bieden. Hij grijpt terug op een wezenlijk en veronachtzaamd ingrediënt van het Verlichtingsdenken, namelijk de notie van ‘communicatieve rationaliteit’. Het besef van het belang van die communicatieve rationaliteit stelt ons in staat de menselijke waardigheid en de persoonlijke leefwereld te vrijwaren van totalitaire bedreigingen. Daarmee worden ook de polariserende spanningen verzacht.
In een viertal colleges krijgt u inzicht in de centrale begrippen en de argumentatieve hoofdlijnen van Habermas’ Theorie van het communicatieve handelen. Zo wordt duidelijk hoe Habermas meent de crisis van de moderniteit te kunnen bezweren en welke rol communicatieve rationaliteit daarbij kan vervullen.
Onderwijsvorm: 4 hoorcolleges met gelegenheid tot het stellen van vragen
Literatuur: Van de Theorie des kommunikativen Handelns bestaat helaas geen Nederlandse vertaling. Er is eventueel wel een Engelse vertaling beschikbaar. Voor deze zomercursus is het echter niet nodig het boek zelf te bestuderen. De docent geeft in de vorm van een viertal hoorcolleges een zorgvuldige samenvatting van beide delen van het doorwrochte werk. Aanvullende literatuurstudie wordt voor deze cursus dus niet verwacht. Na afloop van de hoorcolleges bestaat de facultatieve gelegenheid voor vragen en discussie.
Studiebelasting: nihil.
Verwachte voorkennis: Er zijn geen specifieke eisen aan vooropleiding en voorkennis.
Meer over deze cursus
Inleiding
Data, kosten en inschrijven
