Programma SoTL in de polder 2025

Hoe bouw je je boodschap op? Wat wil je écht bereiken met je communicatie? Hoe zorg je ervoor dat je visuele strategie je verhaal ondersteunt en je boodschap effectief overbrengt naar je publiek? 

In een wereld waar informatie steeds sneller en visueler wordt geconsumeerd, is het vermogen om complexe ideeën helder en krachtig over te brengen belangrijker dan ooit. In de wetenschap zijn we vaak zo gefocust op de inhoud dat we minder stilstaan bij hoe we onze bevindingen effectief delen met collega’s of een breder publiek. Het is cruciaal te begrijpen hoe visuele middelen complexiteit kunnen verhelderen en de impact van je boodschap vergroten.  

Deze workshop biedt oefeningen voor het versterken van wetenschappelijke communicatie door het ontwikkelen van een krachtige visual die jouw inhoud toegankelijker maakt, gesprekken opent en de impact van je boodschap vergroot. Deelnemers doorlopen een praktisch stappenplan waarbij ze leren hoe ze hun doel helder formuleren, hun publiek begrijpen, en het juiste visuele medium kiezen—of dat nu een praatplaat of visueel abstract is. Het is een interactieve sessie waarin ruimte is voor oefening en creativiteit, van het bouwen aan je verhaallijn tot het maken van je eerste schetsen.  

Geïnteresseerd in een sessie waar wetenschap en creativiteit samenkomen? Laat deze workshop je inspireren om met visuele storytelling écht het verschil te maken.  

Door: Simone Kersten (Amsterdam UMC)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

Eerstejaarsstudenten aan de Lerarenopleiding Natuurkunde van de Hogeschool Rotterdam ervaren onderwijskundige innovaties en leren deze toe te passen. In het vak “Warmte en Gassen” wordt een flipped-classroom benadering gehanteerd: studenten leren zelfstandig de theorie, de docent begeleidt hen in hun leerproces. Ondanks de geboden autonomie ontbreekt het studenten vaak aan doelgerichtheid en motivatie. Zelfregulerend leren (ZRL) door studenten is hierbij essentieel: plannen, monitoren, evalueren staan centraal.

Om het ZRL van eerstejaarsstudenten te bevorderen, hebben we een gamification-strategie ontwikkeld, geïnspireerd door het populaire rollenspel “Dungeons and Dragons”. Studenten verdienen “goudstukken” voor voltooide huiswerkopdrachten, waarmee ze spelonderdelen kunnen aanschaffen die hun personages in het spel versterken. Dit systeem laat hen twee meerkeuzevragen “kopen” die terugkomen in de toets. Het is nog onduidelijk of deze aanpak daadwerkelijk bijdraagt aan het stimuleren van hun ZRL.

Met dit onderzoek leveren we een geoptimaliseerde en onderzochte game op voor het vak “Warmte en Gassen”, gericht op het vergroten van ZRL vaardigheden van eerstejaarsstudenten. Daarnaast creëren we ontwerprichtlijnen voor gamification die breder inzetbaar zijn binnen andere cursussen van de opleiding, met als doel het versterken van ZRL-vaardigheden.

Het onderzoek vindt plaats in het jaar 2024-2025, met verwachte resultaten in de zomer van 2025. We verwachten dat onze gamification een positief effect heeft op de ontwikkeling van ZRL-vaardigheden bij studenten. Door de inzet van gamification zullen studenten hun inspanningen doelgerichter sturen om specifieke academische doelstellingen te bereiken. Zij vergroten dus hun eigen academische succes, én ze kunnen ook deze vaardigheden modelleren voor hun toekomstige leerlingen.

Tijdens deze interactieve workshop worden deelnemers uitgenodigd het spel te spelen. 

Door: Gabriele Panarelli, Jelle Jagtenberg, Jaimy Sulkers & Patrick Sins (Hogeschool Rotterdam)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

Het starten van een Scholarship of Teaching and Learning (SoTL) project kan uitdagende vragen oproepen voor docenten die nieuw zijn in wetenschappelijk onderzoek. De Utrechtse Roadmap voor SoTL (UR-SoTL; Meijerman, Wijsman, & Kirschner, 2024) is gemaakt om deze uitdagingen aan te gaan en biedt een gestructureerde, stapsgewijze gids die docenten ondersteunt bij het opbouwen van een empirisch onderbouwde benadering van onderzoekend onderwijs. Gebaseerd op SoTL-principes (Felten, 2013) en geleid door het CIMO-logicamodel (Denyer et al., 2008) - dat de nadruk legt op Context, Interventie, Mechanismen en Uitkomsten - helpt het stappenplan docenten om hun projecten te verankeren in theorie en bestaande literatuur, waardoor een wetenschappelijke aanpak verzekerd is. 

In deze workshop gaan we in op de eerste drie stappen van UR-SoTL: het verfijnen van een breed idee tot een specifieke, onderzoekbare vraag, nadenken over wat er al bekend is in de literatuur over hun onderwerp. We geven de deelnemers praktische tips en veelvoorkomende valkuilen en hopen hen te inspireren om de UR-SoTL te gebruiken in hun toekomstige SoTL-projecten. We verwelkomen een divers publiek: docenten en academische ontwikkelaars zonder en met ervaring met SoTL projecten, maar ook degenen die anderen willen ondersteunen bij het doen van SoTL projecten.

Door: Femke Kirschner, Esther van Dijk & Irma Meijerman (Universiteit Utrecht)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

In deze workshop ontdek je wat de natuur als leeromgeving kan betekenen voor (leerteam)leren in het HBO onderwijs. Luister naar en ervaar zelf de eerste uitkomsten van het onderzoek van Nanda Vrielink hierover, op basis van literatuurstudie en interviews met docenten.

Door: Nanda Vrielink (Hogeschool Utrecht)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

Engels wordt wereldwijd steeds meer gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek, wat enorme eisen stelt aan de academische leesvaardigheid in de tweede taal (L2) van studenten in het hoger onderwijs. Leesinterventies kunnen helpen, maar studenten in het hoger onderwijs worden onvoldoende blootgesteld aan L2-lezen om de vaardigheden voldoende te verbeteren. Een leesinterventie gebaseerd op digitaal spelend leren (DGBL) kan de leesvaardigheid echter vergroten, omdat DGBL naast flow ook motiveert tot het aanleren van nieuwe vaardigheden. Slechte lezers zouden baat hebben bij DGBL, omdat videogamers over uitzonderlijke L2 leesvaardigheden lijken te beschikken in vergelijking met niet-gamers. DGBL zou zelfs de voorkeur kunnen hebben boven traditionele klassikale instructie voor het aanleren van vaardigheden, omdat bekend is dat flow de autonomie en motivatie om te leren vergroot (Nadeem et al., 2023). 

In een review van DGBL studies in het hoger onderwijs door Quan & Clark (2016) werden significant hogere niveaus van leerlingverbetering aangegeven in vergelijking met traditionele klassikale instructie. Hoewel DGBL met succes is toegepast op vakken als wiskunde binnen het basisonderwijs (Azita et. al., 2015), is er weinig onderzoek gedaan naar de toepassing ervan in L2-lezen binnen hoger onderwijscontexten (Gentry et. al., 2019). De belangrijkste onderzoeksvraag die de leidraad vormt voor deze studie is: In hoeverre kan een expliciet ontworpen digitale game-based learning L2 leesinterventie de L2 academische leesvaardigheid van studenten in het hoger onderwijs verbeteren? In dit project wordt een DGBL leesinterventie ontwikkeld, die geïmplementeerd en getest zal worden met de bedoeling de L2 leesvaardigheid van studenten in het hoger onderwijs te verbeteren. 

Deze workshop begint met een korte samenvatting van het beoogde resultaat van dit project en wordt gevolgd door een korte presentatie van de resultaten die we tot nu toe hebben behaald. In het volgende deel demonstreren we het spel, dat zich nog in een vroeg ontwikkelingsstadium bevindt, en nodigen we afgevaardigden uit om deel te nemen door het spel zelf te spelen. Hiervoor moeten de deelnemers hun eigen laptop meenemen. We demonstreren het spel ook op het grote scherm, zodat de deelnemers de vele functies en niveaus van het spel kunnen begrijpen en waarderen. We sluiten onze presentatie af met een presentatie van de laatste stadia van de ontwikkeling van het spel op het grote scherm en we eindigen onze presentatie met het geven van enkele inzichten en suggesties over hoe de deelnemers een spelgebaseerde leerinterventie zouden kunnen gebruiken binnen hun eigen onderwijspraktijk.

Door: Deborah Yapp & Mike Preuss (Hogeschool Leiden)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

Het poldermodel is een op consensus gebaseerde benadering van besluitvorming in Nederland. Het is geworteld in de geschiedenis van het waterbeheer in Nederland, waar verschillende belanghebbenden moesten samenwerken om polders in stand te houden. Sommige kernprincipes van het model - belangen afwegen, inclusie bevorderen en ervoor zorgen dat alle stemmen worden gehoord - kunnen ook worden toegepast op de Scholarship of Teaching and Learning (SoTL). Het doel van de workshop is dat deelnemers onderzoeken hoe een poldermodel hun SoTL-project ten goede zou kunnen komen.

De workshop begint met een korte theoretische inleiding over verschillende participatiemodellen, gevolgd door een presentatie van enkele empirische onderzoeksresultaten over hoe docenten hun netwerken daadwerkelijk betrekken tijdens SoTL-projecten. Deze inzichten komen voort uit semigestructureerde interviews met veertien universitaire docenten die deelnamen aan een Nederlands SoTL-programma. De studie onderzocht zowel de samenstelling van hun netwerken (d.w.z. met wie deelnemers relevante interacties hadden met betrekking tot hun SoTL project) als hoe ze hun netwerk betrokken. 

Op basis van deze inzichten zullen we een plenaire discussie houden over de voordelen en uitdagingen van het toepassen van de principes van het poldermodel op SoTL-projecten. Daarna zullen de deelnemers individueel of in kleine groepjes nadenken over hun eigen SoTL-netwerk, de belangrijkste stakeholders identificeren en bepalen wanneer en hoe ze erbij te betrekken. Aan het eind van de sessie hebben de deelnemers een netwerkstrategie ontwikkeld die is toegesneden op hun eigen SoTL project, zodat ze beter geïnformeerde en inclusieve beslissingen kunnen nemen tijdens hun SoTL traject.

Door: Svenne Groeneweg (Universiteit van Amsterdam)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

1. Een wandeling in het (wetenschaps)park: heeft disciplinaire voorkennis invloed op leerreflecties van studenten?

Ervaringen staan centraal bij leren. In de aardrijkskunde betekent dit dat ervaringen in de buitenlucht van invloed kunnen zijn op het leerproces van studenten en de onderliggende domeinen: cognitief (kennis en vaardigheden), affectief (emotionele waarden) en conatief (motivationeel) (Scott, Humphries & Henri 2019).  Vooral voor eerstejaars studenten kunnen motivationele aspecten cruciaal zijn voor hun studiegedrag en latere studievoortgang. Buitenleeractiviteiten kunnen zowel deductief als inductief worden toegepast - respectievelijk theorie voorafgaand aan ervaring of bewijs, of andersom (Shemwell, Chase & Schwartz 2014). In deze bijdrage onderzoeken we of de volgorde van een ervaringsgerichte leeractiviteit en plenaire lezing(en) over geografische disciplines van belang is voor het type en de diepte van de reflecties van eerstejaars aardrijkskundestudenten op deze leeractiviteit. In een randomized-control trial setting met interventies in de vorm van opdrachten in verschillende fasen van de cursus, onderzoeken we de reflecties van studenten die in kleine groepjes hun interpretaties bespreken van korte audio-opnames op vijf vaste plekken tijdens een wandeltocht op het Utrecht Science Park.

Deze geluidsopnames beschrijven geografische en ruimtelijke ordeningsvraagstukken vanuit vier verschillende disciplinaire invalshoeken: vanuit de stadsgeografie, de ruimtelijke ordening, de economische geografie en de culturele geografie. In wandelgroepjes van vier studenten luistert elke student naar één bepaalde 'stem' en wordt hem gevraagd deze te bespreken en te evalueren binnen zijn groep. Na afloop schrijven studentengroepen en individuele studenten een korte reflectie op deze leeractiviteit. 

In deze interactieve presentatie wordt een overzicht gegeven van de literatuur, worden de opzet van de cursus, de setting en de geluidsopnames toegelicht en worden de eerste bevindingen en resultaten van de reflectieanalyses van de studenten besproken.

Door: Veronique Schutjens & Martijn Smit (Universiteit Utrecht)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

2. Verbetering van praktijkbeoordelingen: onderzoek naar navolgbare praktijkbeoordeling voor de eindstage van de opleiding verpleegkunde 

Het tekort aan zorgprofessionals in Nederland is aanzienlijk, en de vraag naar gekwalificeerde verpleegkundigen blijft groeien. Jaarlijks studeren 250-300 verpleegkundestudenten af aan de Hogeschool Leiden, die zich inzetten voor de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg. Een groot deel van de verpleegkundige competenties ontwikkelen de studenten in de praktijk. Deze studenten worden ondersteund, gemonitord en aangestuurd door hun praktijkbegeleiders en docenten.

Aan het einde van de stageperiode vindt een beoordeling plaats. De praktijkbegeleiders geven een adviesbeoordeling, en een examinator legt de definitieve beoordeling vast op basis van een navolgbare onderbouwing van de adviesbeoordeling. Dit proces is bedoeld om de expertise van de opleiding en de praktijk te combineren: praktijkbegeleiders hebben het beste zicht op het leerproces van de student, maar zijn niet bevoegd om een eindoordeel te geven. De examinator van de opleiding is dat echter wel, maar staat niet naast de studenten in de praktijk en heeft daardoor niet direct zicht op hoe de studenten hun competenties in de praktijk ontwikkelen. Een belangrijke voorwaarde van dit proces is daarom dat: de adviesbeoordeling door de praktijk navolgbaar onderbouwd moet zijn.

Sinds het studiejaar 2024/2025 is de opleiding hbo-verpleegkunde aan de Hogeschool Leiden gestart met een onderzoek naar het verbeteren van de navolgbaarheid van beoordelingen. De onderzoekers werken samen met verschillende stakeholders, waaronder praktijkbegeleiders, examinatoren, studenten en commissies, om uitdagingen in kaart te brengen en mogelijke oplossingen te ontwikkelen. Dit wordt gedaan met behulp van o.a. interviews, oriënterende gesprekken en eerder gedane evaluaties. Daarbij wordt ook gekeken naar succesvolle voorbeelden van andere opleidingen en hogescholen om uiteindelijk een pratkische toolbox te ontwikkelen. De resultaten van dit onderzoek zijn niet alleen relevant voor de verpleegkunde opleiding, maar kunnen breder worden toegepast bij andere beroepsopleidingen, waarbij stage een onderdeel van afstuderen vormt. 

In deze interactieve presentatie wordt een overzicht gegeven van het onderzoek.

Door: Lu Wang (Hogeschool Leiden)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

3. Studenten betrekken bij duurzame ontwikkelingsdoelen: een performatieve educatieve toolkit met virtual reality simulaties, brieven aan de toekomst en een SDG strategie opdracht

De Principles for Responsible Management Education (PRME) van de VN hebben als doel de Sustainable Development Goals te realiseren door middel van verantwoord managementonderwijs. Recente rapporten laten echter zien dat veel SDG's niet worden gehaald en dat er zelfs sprake is van overschrijding van een aantal belangrijke doelen. Om bottom-up betrokkenheid bij de SDG's te verzekeren, is er een duidelijke behoefte aan een op feiten gebaseerde performatieve onderwijstoolkit. 

In een samenwerking tussen Rotterdam School of Management (RSM) en Tilburg University hebben we een evidence-based lespakket ontwikkeld om de betrokkenheid van studenten bij de SDG's te vergroten, met concrete educatieve artefacten als resultaat. Specifiek is het performatieve pakket, gebaseerd op theorieën uit de positieve psychologie, gericht op het induceren van intenties en daadwerkelijke gedragsverandering, met behulp van zelftranscendente doelen. Het educatieve pakket bestaat uit de inductie van (1) het overzichtseffect (OE) met behulp van virtual reality simulaties, (2) een brief aan de toekomst (LF, d.w.z. schrijven over de ideale wereld, deze afzetten tegen de wereld die zal ontstaan als we niets veranderen; zowel schrijven als over concrete doelen om bij te dragen aan deze ideale wereld) en (3) een SDG-posteropdracht om positieve (strategische) verandering voor wicked problems te stimuleren. Gebaseerd op inzichten uit de positieve psychologie stellen we voor dat dit onderwijspakket manieren biedt om een zelftranscendent handelingsrepertoire te vergroten, en mogelijk maatschappelijke verandering op gang te brengen. Het pakket kan deel uitmaken van een pedagogische toolkit om menselijke agency te versterken en het opbouwen van goede intenties voor duurzame gedragsverandering te bevorderen.

In deze interactieve presentatie geven we voorbeelden van hoe dit educatieve pakket in het curriculum kan worden geïntegreerd. Met de deelnemers zullen we interactief onderzoeken of en hoe onderwijsprofessionals dit in het curriculum en/of hun lessen kunnen integreren. 

Door: Michaéla C. Schippers, Rob van Tulder, Max Louwerse & Desiderio Cano Porras (Erasmus Universiteit Rotterdam)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

In het hoger onderwijs is de huidige dominante pedagogische aanpak sterk gebaseerd op cognitieve kennis en wordt het lichaam slechts gezien als een secundair instrument voor leren (Hegna en Ørbæk, 2024). Wij geloven echter dat we moeten beginnen ons (opnieuw) met het lichaam bezig te houden, omdat belichaamd leren diepere, potentieel transformatieve leerervaringen bevordert voor zowel docenten als leerlingen. De uitdaging is hoe we de belichaamde kennis en het lichaamsbewustzijn in onze onderwijspraktijk kunnen brengen. Hoe kunnen we dit op de juiste manier doen en hoe kan belichaamd leren worden gebruikt als een pedagogische methode om een betere verbinding tussen lichaam en geest te creëren? Deze vragen vormen het uitgangspunt van een VU SoTL onderzoeksproject dat we momenteel uitvoeren. 

In deze interactieve workshop gaan we lichamelijk aan de slag! We laten je kennismaken met belichaamde leerpraktijken door gebruik te maken van een techniek die Social Presencing Theater heet. Samen denken we na over hoe deze leerpraktijken in je eigen onderwijscontext kunnen worden toegepast. We lichten kort ons onderzoeksproject en de onderliggende theorie toe en gaan dan over op ervaringsgerichte oefeningen waarbij het lichaam betrokken wordt. We sluiten af met een korte reflectie aan het einde om zowel onze ervaringen te debriefen als hoe we wat we hebben ervaren kunnen vertalen naar jouw praktijk. 

Door: Jaro Pichel, Karya Odabasi & Frederique Demeijer (Vrije Universiteit Amsterdam)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

Longechografie (LUS) is een essentiële vaardigheid geworden in de gezondheidszorg en zal in de toekomst waarschijnlijk de stethoscoop vervangen. Momenteel is er geen praktijkonderwijs met betrekking tot LUS in het medische curriculum van het Amsterdam UMC vanwege een gebrek aan onderwijsmiddelen, zoals trainers en tijd. Peer-to-peer training met student-docenten (ST's) is een mogelijke oplossing. Het doel van deze studie is om de effectiviteit van een LUS-trainingsprogramma onder leiding van ST's te beoordelen. Onze hypothese was dat na de training 75% van de proefpersonen competent zou zijn in zowel het verwerven als het interpreteren van LUS. 

De voorlopige resultaten laten zien dat een twee uur durende peer-to-peer training een solide basis biedt om competentie in LUS te verwerven. Dit kan een oplossing bieden voor het gebrek aan onderwijsmiddelen. Toekomstige studies moeten de duurzaamheid en optimalisatie van het trainingsprogramma onderzoeken. Het doel is effectief gebruik van LUS door studenten tijdens klinische rotaties.

In deze workshop zullen we eerst het concept van SpringLab introduceren, samen met ons onderzoeksdoel, methoden en voorlopige resultaten. Ten tweede zullen we een korte en eenvoudige plenaire demonstratie geven van de theoretische en praktische aspecten van longechografie door student-docenten. Vervolgens wordt een vrijwilliger gevraagd om longechografie uit te voeren terwijl hij feedback krijgt van een student-docent. Na dit praktische intermezzo zullen we onze voorlopige bevindingen, sterke punten en beperkingen samenvatten. Voor de discussie zullen we de aanwezigen vragen om de onderzoeksopzet en de voorlopige resultaten te beoordelen en mogelijke andere sterke punten en beperkingen van onze studie te identificeren. 

Door: Coen Plantinga (Amsterdam UMC)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels

Bij de Community for Learning and Innovation van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) kunnen docenten een beurs aanvragen. Deze beurs geeft hen de mogelijkheid om te werken aan een onderwijsinnovatie. Belangrijker nog, het stelt hen in staat om onderzoek te doen naar de effecten van de innovatie, met als doel de inzichten te delen binnen de universitaire gemeenschap. Dit helpt ons om beter onderbouwd onderwijs te creëren. Dit fellowshipprogramma is succesvol, met enthousiaste fellows die waardevol onderzoek doen. De focus ligt nu echter vaak op de kwaliteit van de onderzoeken - ervoor zorgen dat elk onderzoek zo goed mogelijk wordt uitgevoerd. Hoewel dit een voorwaarde is voor een succesvolle evaluatie, hangt het creëren van echte impact in de organisatie sterk af van hoe goed de innovatie vervolgens wordt geïmplementeerd en hoe goed deze in de loop van de tijd kan worden volgehouden. Dit vereist een andere, meer managementgerichte manier van denken die onderzoekers vaak niet in gedachten hebben wanneer ze aan het project beginnen. Om fellows te helpen met dit facet rekening te houden bij het opzetten van het onderzoek, het uitvoeren ervan en het delen van de resultaten, hebben we een impactplan ontworpen in de vorm van een invulbaar werkblad dat beginnende CLI fellows kunnen gebruiken om van tevoren na te denken over de impact van hun onderzoek. Dit document wordt gebruikt tijdens reguliere contactmomenten met de Fellows om de voortgang te bespreken. Op deze manier hopen we zoveel mogelijk bij te dragen aan het maken van een duurzame impact in de organisatie met de onderzoeksresultaten. 

In deze workshop willen we het werkblad delen en een open discussie creëren om te delen hoe andere Teaching and Learning centra in Nederland met dit onderwerp omgaan en hoe we de implementatie en duurzaamheid van het onderzoek dat in de centra wordt uitgevoerd verder kunnen versterken - zowel aan de eigen universiteit, als hopelijk tussen instituten. 

Door: Marloes Nederhand, Romy van Leeuwen & Mandy Hollander (Erasmus Universiteit Rotterdam)
Locatie: Vrije Universiteit Amsterdam
Taal: Engels