Nederland staat internationaal nog altijd bekend als groot drugs producerend en exporterend land. De haven van Rotterdam hoort wereldwijd tot de belangrijkste doorvoerhavens van drugs (met name van cocaïne), en een groot deel van de synthetische drugs die in Europa op de markt komt (vooral speed en XTC) wordt in ons land geproduceerd. Elk jaar analyseren de Nederlandse Politie, het Nederlands Forensisch Instituut en het Douanelab samen zo’n 25.000 in beslag genomen poeders en pillen op de aanwezigheid van hard- of softdrugs. In dat primaire proces wordt nu nog veel waardevolle informatie niet benut in de strijd tegen de georganiseerde drugscriminaliteit in Nederland, stellen de onderzoekers van het nieuwe FIDBID (Forensic Illicit Drug intelligence through Big and Intelligent analysis of chemical and criminological Data) consortium.
Chemische vingerafdruk
De chemische analyse van dergelijke monsters levert namelijk niet alleen informatie op over de eventuele aanwezigheid van drugs. Naast de psychoactieve hoofdbestanddelen bevatten drugs vaak ook versnijdingsmiddelen, functionele additieven, en onzuiverheden. Die vormen samen een karakteristieke chemische vingerafdruk van het onderzochte materiaal. Met de juiste kennis valt hieruit veel af te leiden over de gebruikte grondstoffen, het productieproces en het transport. Ook kan zo’n chemisch profiel worden gebruikt om verbanden tussen materialen te onderzoeken. Door de grote hoeveelheid monsters die jaarlijks geanalyseerd moet worden en de druk om snel de aanwezigheid van Lijst 1 (hard drugs) en Lijst 2 (soft drugs) stoffen te rapporteren, komen de Nederlandse drugsanalyse laboratoria er nu vaak niet aan toe iets met die extra informatie te doen.
Automatisering
‘Daar willen wij verandering in gaan brengen’, aldus Arian van Asten, hoogleraar forensische analytische chemie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en projectleider van FIDBID. ‘Binnen FIDBID zullen we met forensisch chemische experts, criminologen en datawetenschappers gaan samenwerken om te identificeren welke relevante chemische data nu nog blijven liggen en wat hieruit af te leiden valt met betrekking tot de productie- en transportketens van de drugs. Vervolgens zullen we met de hulp van Capgemini een systeem ontwikkelen waarmee deze informatie voortaan volledig geautomatiseerd uit de data van de forensische labs kan worden gehaald. Hiermee hebben de opsporingsdiensten en beleidsmakers straks een waardevolle nieuwe tool in handen om de productieketens en handel in drugs snel en effectief aan te pakken.’
Criminologische bijdrage VU
Het consortium betreft een samenwerking tussen de UvA, de Vrije Universiteit Amsterdam, de Hogeschool van Amsterdam, de Politieacademie en verschillende maatschappelijke partners. Vanuit de rechtenfaculteit van de VU richten criminologen Edward Kleemans, Christianne de Poot, Jasper van der Kemp en een aan te trekken promovendus zich op de criminologische interpretatie van de data en de toepassingsmogelijkheden voor de praktijk van opsporing en interventie. Onderdeel van dit unieke project is een directe samenwerking met het Nederlandse OM, het Ministerie van Justitie en Veiligheid, en diverse internationale instituten en topexperts uit Europa en de Verenigde Staten.