Er is al veel gedaan om de toegang tot hoger onderwijs voor vrouwelijke studenten in Kenia te verbeteren. Deze inspanningen hebben echter geen specifieke aandacht besteed aan de slagingspercentages van vrouwelijke studenten in het hoger onderwijs. Maseno University in West-Kenia werkt samen met VU Amsterdam en LakeHub (een lokaal instituut dat vrouwen een opleiding geeft om ze een sterkere basis te geven) aan het e-GEM-project om de uitval van jonge vrouwelijke studenten aan te pakken. Het doel van het project is om een mentorprogramma te ontwikkelen aan Maseno University dat vrouwelijke studenten zal ondersteunen bij het voltooien van hun opleiding. De verwachting is dat een ondersteunende en faciliterende omgeving op de universiteit zal resulteren in een lager percentage voortijdige schoolverlaters.
Lillian Omondi van Maseno University is coördinator van het e-GEM project: "Het project richt zich op mentorschap van jonge vrouwelijke studenten, zodat zij hun opleiding kunnen afmaken. Mentorschap gebeurt al op informele wijze, dus beseften we dat er behoefte was aan een gestructureerd mentorschapsprogramma. Studenten hebben vaak het gevoel dat hun problemen te groot zijn om te overwinnen en haken daarom af. Het kan helpen als iemand in je omgeving je laat weten dat je niet de eerste bent die dit meemaakt."
Marina de Regt: "In veel landen in het Mondiale Zuiden stoppen meisjes vaak met school tijdens basis- en voortgezet onderwijs. Hoewel dit ook in Kenia speelt, is er al indrukwekkende vooruitgang geboekt om vrouwelijke studenten naar het hoger onderwijs te krijgen, vooral als ze uit een arme achtergrond komen. Het is dus ontzettend zonde als zij daar alsnog afhaken. We hebben deze vrouwen nodig, en ze zijn al zo ver gekomen."
Dr. Lillian Omondi is een sociologe en doceert sociologie en antropologie aan Maseno University. Ze heeft gewerkt met vrouwen en jongeren uit gemarginaliseerde gemeenschappen over onderwerpen als sociale inclusie. Dr. Marina de Regt is antropoloog aan VU Amsterdam met onderzoekservaring op het gebied van gender en ontwikkeling in o.a. Jemen, Ethiopië en Jordanië. Ze heeft gewerkt aan projecten op het gebied van betaald werk door vrouwen, migratie van adolescente meisjes en vroege huwelijken.
Wat zijn problemen waar vrouwelijke studenten mee te maken krijgen?
Lillian: "De grootste problemen voor vrouwelijke studenten aan openbare universiteiten zijn van economische aard. Ze komen uit eenvoudige milieus; hun ouders hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Als ze hier komen, hebben sommigen het geluk dat ze een lening krijgen, maar anderen niet. Ze hebben weinig geld om eten en studiematerialen te kopen. Deze economische problemen leiden tot sociale problemen. Sommige vrouwelijke studenten wonen bijvoorbeeld samen met mannelijke medestudenten, zodat ze geen huur hoeven te betalen. Maar soms verwachten mannelijke studenten dan dat zij thuisblijven en zogenaamde 'echtelijke taken' vervullen, zoals de was doen, koken en voor het huishouden zorgen terwijl de mannen naar school gaan. Of er zijn oudere, getrouwde mannen die op jonge meisjes azen en het op een relatie laten lijken, maar hen in feite betalen voor hun diensten."
Hoe is de situatie voor vrouwelijke studenten in Kenia sinds de coronacrisis?
Lillian: "Het was heel moeilijk. Als vrouwelijke studenten naar de universiteit gaan, zijn ze vaak bevrijd van de verantwoordelijkheden die ze thuis in het huishouden moeten vervullen en kunnen ze zich concentreren op hun studie. Tijdens de pandemie gingen ze terug naar huis en vielen ze terug in deze oude rollen. Daarnaast leven we in een patriarchale maatschappij, zodat vaak voorrang wordt gegeven aan zonen. Als een gezin maar één laptop of iPad heeft, krijgt de jongen vaak voorrang om online lessen te volgen."
Wat zijn je eigen ervaringen in het hoger onderwijs en met mentorschap?
Lillian: "Mijn moeder ging niet naar school, haar vader gaf de voorkeur aan scholing voor haar broers. Ze wilde heel graag dat ik wel zou studeren. Ik kwam uit een arm milieu, dus ik kreeg een lening voor de universiteit, maar dat was alleen genoeg voor het collegegeld. Het eerste jaar was heel moeilijk omdat ik geen geld had voor eten, en ik sprak met niemand over mijn problemen. Ik zat in een kleine klas met maar 11 studenten, die in de gaten kregen dat er iets aan de hand was. Klasgenoten en docenten begonnen met me te praten en me te helpen, bijvoorbeeld door een baan in de studentenraad te regelen. Mentorschap heeft me enorm geholpen. Ik realiseerde me dat ik problemen had, maar dat ik me er niet door moest laten overweldigen."
Marina: "In elke samenleving is het belangrijk om rolmodellen te hebben, mensen die dezelfde uitdagingen hebben overwonnen als waar jij voor staat. Mijn moeder heeft geen hoger onderwijs genoten, en ze wilde echt dat ik mijn opleiding zou voortzetten. Toen ik op de universiteit zat, vormde ik een supportgroep met andere vrouwelijke studenten, en ik had een heel goede begeleider die als mijn mentor fungeerde."
"Moeders zien vaak de noodzaak wel in van een opleiding voor hun dochters. Maar soms hebben vaders en broers een andere mening en zij nemen veel van de beslissingen. We moeten niet alleen vrouwen opleiden en begeleiden, maar ook de mannen die misschien neerkijken op onderwijs voor hun zussen en vriendinnen."
Lillian: "We hebben steun van mannen nodig, ze moeten zich bewust zijn van de ondersteunende rol die ze kunnen vervullen voor hun zussen, partners en echtgenotes. We moeten veranderen hoe mannen tegen vrouwen aankijken en dus ook hoe vrouwen tegen zichzelf aankijken."
Welke argumenten gebruik je om het belang van onderwijs voor vrouwen te benadrukken?
Lillian: "Vrouwen mogen misschien niet zoveel beslissingen nemen in hun samenleving of familie, maar wat zij weten beïnvloedt de keuzes die in deze groepen worden gemaakt. Als je een dochter hebt en ze is in staat om haar studie af te maken, dan beïnvloedt de kennis die ze heeft de keuzes die in het huishouden worden gemaakt, en zo is het huishouden beter af."
Marina: "We hebben bottom-up veranderingen nodig, maar ook veranderingen op beleidsniveau. Dat zien we in elk land, zodra er vrouwen in de politiek zitten, komen er andere zaken op de agenda te staan. We zeggen niet dat vrouwen alles beter zouden doen, maar ik ben ervan overtuigd dat als je diverse leiders hebt, er een beter inzicht is in de uitdagingen waar we voor staan omdat mensen ze zelf hebben ervaren."
Lillian: "Ik waardeer de stappen die worden gezet, de Keniaanse regering heeft zich gericht op basis- en middelbaar onderwijs en nu hebben vrouwen tenminste basisvaardigheden en kunnen ze deelnemen aan de arbeidsmarkt. Maar als vrouwen hoger onderwijs krijgen, betekent dat dat ze in een betere positie zijn om te adviseren over beleid."
Wat heeft jou in je carrière gemotiveerd voor dit onderwerp?
Marina: "Ik zie mezelf vaak terug in mijn vrouwelijke studenten. Ze zijn vaak onzeker, net zoals ik dat was als student en als promovendus. Ik vergeleek mezelf met de auteurs wiens werk ik las en dat maakte me erg onzeker. Ik bagatelliseerde mijn eigen kunnen en dacht dat ik niet in de academische wereld thuishoorde. Ik vertel mijn studenten dat ik nog steeds onzeker ben. Maar ik ben ook trots op wat ik heb bereikt en ik wil dat zij ook trots op zichzelf kunnen zijn. Mijn grootste advies aan studenten is dat er miljoenen manieren zijn om een scriptie of een academisch artikel te schrijven, maar dat je je eigen weg moet zoeken."
Lillian: "Toen ik begon met lesgeven aan de universiteit was ik vrij jong, bijna net zo oud als mijn studenten. De meesten luisterden niet naar me; ze waren met hun eigen ding bezig. Halverwege gaf ik ze een opdracht en ze haalden allemaal een onvoldoende. Toen ik hen de resultaten gaf, was de hele klas geïrriteerd. Ik zei tegen hen: " what doesn’t kill you, makes you stronger ". Jaren later belde een van de vrouwelijke studenten die ik les gaf me op en zei: ik heb altijd onthouden wat je die dag tegen ons zei."
"Vier jaar geleden stuurde ze me een online artikel met invloedrijke vrouwen op Internationale Vrouwendag. En zij stond op deze lijst! Ik was net een trotse ouder, en ben trots dat ik een deel was van haar reis. Als mentor leren we ook van onze pupillen, zij zijn uiteindelijk veel moediger en bereiken zoveel meer."
Welk advies zou je vrouwelijke studenten geven?
Lillian: "Heb een doel voor ogen. Het kan zijn dat er verschillende wegen naar toe leiden en dat dingen anders lopen dan je dacht. Maar als je een doel hebt, is het moeilijk om te ontsporen. Bepaal wat je wilt bereiken."
Marina: "Geloof in jezelf. Je bent goed zoals je bent, we hebben allemaal onze unieke competenties en vaardigheden. Zoek uit wat de jouwe zijn en geniet ervan!"
Kijk voor meer informatie over e-GEM op de website van het Centre for International Cooperation.