Dutch citizenship policies towards German nationals in the aftermath of the Second World War (1944-1967)’ dat zij 24 juni 2020 succesvol verdedigde aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
De Stichting Praemium Erasmianum kent jaarlijks Dissertatieprijzen toe voor bijzondere dissertaties op het gebied van de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen. Oprel ontvangt een bedrag van € 3.000 en een oorkonde. Vier andere jonge onderzoekers in de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen, die een proefschrift van bijzonder hoge kwaliteit hebben verdedigd aan een Nederlandse universiteit, ontvingen ook de Dissertatieprijs.
‘The Burden of Nationality’
Wanneer het einde van WOII in zicht lijkt, verklaart de Nederlandse regering in ballingschap in Londen op 20 oktober 1944 alle Duitsers in het Nederlands Koninkrijk tot vijand. Ongeacht hun politieke voorkeur of gedrag tijdens de oorlog wordt het vermogen van deze ‘vijandelijke onderdanen’ bij wijze van herstelbetaling onteigend. Grensboeren, arbeiders, Duitse dienstmeisjes, Duitsers in Suriname of Nederlands-Indië en zelfs Duitse Joden die naar Nederland gevlucht waren en de oorlog overleefden worden op basis van hun (voormalig) Duitse (staats)burgerschap uitgesloten van de Nederlandse samenleving. Sommigen worden gearresteerd, geïnterneerd en zelfs uitgezet; anderen verlaten Nederland noodgedwongen op eigen initiatief.
Vele Duitse Nederlanders tekenen beroep aan in de hoop hun naam te zuiveren en hun vermogen terug te krijgen. Meer dan 20.000 ‘ontvijandings’-verzoeken, die in het Nationaal Archief in Den Haag bewaard worden, geven inzicht in de lange, onzekere tijden die de Duitsers, waarvan een groot aantal al jarenlang in Nederland woonde, wachtten. De dossiers roepen vragen op over hoe snel, streng en hoe rechtvaardig het Nederlandse naoorlogs beleid ten aanzien van Duitsers was. Om voor ‘ontvijanding’ in aanmerking te komen moest worden aangetoond dat iemand zich als ‘goede Nederlander’ gedragen had. Maar wat is een ‘goed Nederlander’, en wie bepaalt dat? De confiscatie van Duits vermogen leverde de Nederlandse schatkist een aanzienlijke som op, maar veroorzaakte zowel materieel als immaterieel grote schade voor Duitsers die vergroeid waren met de Nederlandse samenleving. Velen betaalden een onterecht hoge prijs voor hun Duitse staatsburgerschap, zo blijkt uit Oprel’s promotieonderzoek.
Bekijk het optreden van Marieke Oprel bij Dr Kelder & Co: Nederland plukte ook de goede Duitsers kaal | NPO Radio 1