AI en schrijfvaardigheden: Tips van het ALP

Ontdek de hulpmiddelen

• Podcast Nooit meer schrijven? – Gesprekken over AI en schrijfvaardigheid

  Als onderdeel van het project zijn we een podcast begonnen: Nooit meer schrijven? In elke aflevering praat Gea met een gast over een van de vele onderwerpen die raken aan AI en schrijfvaardigheid. Zo legt Piek Vossen, hoogleraar computationele lexicologie, uit hoe de taalmodellen achter GPT werken; Christine Moser, universitair hoofddocent organisatiewetenschappen, reflecteert op de rol van schrijfvaardigheid in het onderwijs; en Maaike van den Haak, universitair docent Engelse taalkunde, vertelt over de kansen en bedreigingen van vertaalmachines. Afleveringen zijn in het Nederlands (met vertaald transcript) of Engels.

• De ‘schrijftaart’: Schrijfvaardigheden in kaart gebracht

  Het schrijven van een academische tekst is een complexe cognitieve taak die niet alleen het vermogen vereist om complexe en accurate zinnen te produceren, maar ook een verfijnde kennis van publiek en genreconventies. De schrijver moet niet alleen nadenken over de tekst zelf, maar moet ook ideeën ontwikkelen, concepten begrijpen en zich bezighouden met bronmateriaal. Om het schrijfproces in kaart te brengen, hebben we een zogenaamde ‘schrijftaart’ ontworpen, waarbij de stukjes van de taart de verschillende schrijfvaardigheden weergeven die nodig zijn om een tekst te schrijven.

  Het in kaart brengen van schrijfvaardigheden op deze manier geeft een breder perspectief op de waarde van schrijven: schrijven gaat niet alleen over het eindproduct, maar is ook een hulpmiddel om na te denken, om stof te begrijpen, en om gedachten onder woorden te brengen. Een ander voordeel van de schrijftaart is dat een preciezer beeld geeft van de mogelijke problemen die de nieuwe AI-tools met zich meebrengen. Voor dit doel hebben we de buitenste ring toegevoegd, die onze beoordeling aangeeft van het relatieve vermogen van AI om deze vaardigheden na te bootsen (in ieder geval op een oppervlakkig niveau).

• Drie dingen die iedereen over (generatieve) AI moet weten

  1. Input = output. Taalmodellen worden getraind op bestaande teksten. ChatGPT verzint dus niet zomaar iets, maar ‘leert’ van een enorme database van teksten. Hoe meer er over een onderwerp is geschreven, hoe beter ChatGPT werkt. Het betekent ook dat die input heel bepalend is, maar dit is juist iets waar OpenAI geen openheid over geeft.
  2. Taalmodellen zijn gebaseerd op kansberekening. ChatGPT rekent eigenlijk heel snel uit wat de meest waarschijnlijke volgende letter is op basis van wat er al staat. Dit betekent dat ChatGPT vooral heel goed is in veelvoorkomende formuleringen. Maar het betekent ook dat het heel oppervlakkig is: het produceert zinnen die veel voorkomen over dit onderwerp, maar begrijpt niet wat het schrijft.
  3. Programmeren is mensenwerk. Ook al lijkt ChatGPT een intelligente computer, er komt ook nog veel menselijk programmeren kijken bij het programma. Het interactieve gedeelte, dus dat idee dat ChatGPT echt met je praat, is bovenop de taalmodellen geprogrammeerd en is dus een bewuste keuze van de programmeurs.

• Voor docenten: neem je schrijfopdrachten onder de loep

  Een stappenplan om schrijfopdrachten te herzien:

  1. Neem een schrijfopdracht zoals je die nu gebruikt. Welke van de deelvaardigheden uit de ‘schrijftaart’ horen echt bij het doel van de opdracht?
  2. Denk vervolgens na over in hoeverre ChatGPT een bedreiging is voor deze vaardigheid. Kan een student dit onderdeel heel makkelijk door ChatGPT laten doen? Wordt het voor jou moeilijk om te zien of de student het zelf heeft gedaan?
  3. Neem de informatie uit stap 1 en 2 en gebruik dit om je opdracht te herzien.
     • Is het doel voor de student om kennis te vergaren en toets je dat via een schrijfopdracht, dan is gezien het gemak waarmee ChatGPT dit na kan doen, een schrijfopdracht geen verstandige keuze. Een mondeling tentamen of een tentamen kan hier een goede oplossing zijn.
     • Is leren schrijven onderdeel van de leerdoelen? Kijk dan eens of je de opdracht specifieker kunt maken, zodat het minder makkelijk door ChatGPT nagedaan kan worden. Of denk na over deelopdrachten: een student kan bijvoorbeeld door middel van een argumentatieschema of tekstplan laten zien dat ze een tekst logisch in kunnen delen.

  Het is overigens belangrijk om deze stappen niet alleen voor vakken door te nemen, maar ook op curriculumniveau na te gaan. Als een student een scriptie moet schrijven, dan moeten de schrijfvaardigheden ergens in het curriculum aan de orde komen.