De spanning tussen geloof en rede – een kernthema van de westerse wijsbegeerte – kwam gedurende de zeventiende en de achttiende eeuw tot een ongekende uitbarsting. In dit zogeheten tijdperk van de verlichting namen steeds meer filosofen afstand van gebruikelijke denkbeelden, die voortaan voor het gerechtshof van de rede werden gedaagd. Zij uitten scherpe kritiek op de invloed van traditionele wijsgerige, kerkelijke en politieke autoriteiten op maatschappij en wetenschap. Ook benadrukten ze het belang van tolerantie, autonomie, vrijheid van meningsuiting en godsdienst, en scheiding van kerk en staat. Daarnaast eisten ze het recht op om de zelfstandige kracht en vermogens van het menselijke verstand te onderzoeken, los van gewoontes en vooroordelen. Zekerheden werden niet langer uit een bovennatuurlijke bron, maar uit de rationele aard van de mens zelf afgeleid. Men spreekt in dit verband wel van een ‘wending naar het subject’. De verlichting wordt sindsdien beschouwd als de kraamkamer van moderne westerse waarden. De indertijd ontwikkelde ideeën zijn onverminderd actueel.
De transcendentale filosofie van de Duitse filosoof Immanuel Kant (1724-1804) geldt voor velen als het hoogtepunt van de verlichting. Tegelijkertijd vormde diens denksysteem ook een keerpunt, aangezien dat het belang van de rede weliswaar benadrukt, maar er tevens grenzen aan stelt. De beroemdste filosoof van de vroege negentiende eeuw, Hegel, meende deze grenzen te kunnen overstijgen en maakte met zijn alomvattende wijsgerige systeem aanspraak op rationele kennis van de totale werkelijkheid, ook wel ‘het absolute’ genoemd. Hiermee leek de geschiedenis van de wijsbegeerte haar ultieme eindpunt en vervolmaking te hebben bereikt.
Onderwijsvorm: 10 hoorcolleges met ruimte voor vragen na afloop.
Literatuur: Verplicht boek (zelf aanschaffen):
Jan Bor (red.), 25 Eeuwen westerse filosofie – teksten, toelichtingen, Boom (2003)
Studiebelasting: Ongeveer een uur per week.
Verwachte voorkennis: Er zijn geen specifieke eisen aan vooropleiding en voorkennis.
Overige informatie: Deze cursus maakt deel uit van de leergang ‘Kopstukken filosofie’. Alle cursussen uit deze leergang zijn onafhankelijk van elkaar te volgen. U hoeft dus niet bij deel I te beginnen.
Op de campus van de Vrije Universiteit zijn meerdere gelegenheden om voorafgaand aan het college iets te eten. Meer informatie hierover staat hier.
Parallel aan de leergang op dinsdagavond, is op dinsdagmiddag de cursus Hegel, van dezelfde docent.
Meer over deze cursus
Inleiding
Data, kosten en inschrijven
