In deze tip – gebaseerd op de Handout Rollenspelen van de NSPOH – ontdek je praktische strategieën om rollenspelen succesvol te begeleiden.
Of het nu rechtenstudenten zijn die een rechtszaak simuleren, bedrijfskundestudenten die een productlancering oefenen, of studenten Frans die een gesprek voeren – rollenspelen brengen theorie tot leven. Ze geven studenten een kans om zich echt in een situatie in te leven, wat verder gaat dan alleen praten over praktijkvoorbeelden. Maar voor veel studenten voelt een rollenspel ongemakkelijk of onnatuurlijk. Vanuit de theorie praten over een praktijksituatie is namelijk heel wat anders dan er een actieve deelnemer in zijn via een rollenspel. Ook als docent kan je tegen uitdagingen aanlopen zoals lange nabesprekingen, een mager rollenspel of een groep die niet wil oefenen. Met de volgende tips maak je van het rollenspel een effectieve en leuke leerervaring.
Tip 1: bereid je voor
Een sterk rollenspel begint met een goede voorbereiding. Bepaal je leerdoel en stem de casus af op het niveau van je studenten. Kies of je de theorie vooraf behandelt of meteen met de oefening start, en of je zelf casussen aandraagt of studenten eigen situaties laat inbrengen. Realistische en herkenbare scenario’s helpen studenten om zich beter in te leven en maken de drempel lager. In het Tower of Power-spel van sociale wetenschappen docent Caroline van Dullemen nemen studenten bijvoorbeeld de rol aan van gemeentebestuurders en stakeholders. Daarbij leren ze omgaan met de complexiteit van besluitvorming over gevoelige onderwerpen, zoals de vestiging van een asielzoekerscentrum.
Tip 2: creëer een veilige leeromgeving
Een veilige leeromgeving is belangrijk voor een geslaagd rollenspel. Leg daarom duidelijk de spelregels vooraf uit, bijvoorbeeld dat iedereen een time-out kan nemen. Introduceer het rollenspel laagdrempelig door woorden als 'oefenen' of 'uitproberen' te gebruiken in plaats van ‘rollenspel’. Deel het rollenspel in twee rondes, zodat studenten kunnen leren van feedback en met een positief gevoel afsluiten. Leg ook uit hoe de nabespreking zal verlopen.
Rollenspelen voelen nog veiliger als eerst geoefend kan worden zonder publiek. Met behulp van Artificial Intelligence kunnen studenten al realistische of juist extreme situaties oefenen op hun telefoon. Bij Communicatiewetenschappen oefenen studenten bijvoorbeeld met AI hoe je een moeilijk gesprek voert met een medestudent die hun deel van een groepsopdracht niet gedaan heeft. Nieuwsgierig? Probeer het hier uit!
Tip 3: begin klein en doe het voor
Help studenten over de drempel door klein te beginnen, bijvoorbeeld met een korte energizer. Begin daarna met korte oefeningen waarbij studenten vanaf hun zitplaats kunnen meedoen. Laat hen eerst in hun rol 'fouten' maken of doe zelf een demonstratie van wat juist níet werkt. Dit maakt de sfeer losser en maakt het makkelijker om met het echte werk te beginnen.
Tip 4: zorg voor variatie
Verschillende werkvormen houden het rollenspel toegankelijk en uitdagend. Begin bijvoorbeeld in kleine groepjes voordat je met de hele groep oefent. Een andere mogelijkheid is om met meerdere spelers in één rol te werken die elkaar kunnen afwisselen wanneer iemand vastloopt. Geef studenten de mogelijkheid om verschillende rollen te proberen of hardop te denken tijdens het spel. Dit helpt hen om het proces en de bijbehorende inzichten beter te begrijpen. Gebruik bijvoorbeeld de Mixed Classroom-techniek: 'Advocaat van de Duivel'-rollenspel. Hierbij nemen de studenten een controversieel standpunt in, zelfs als ze er persoonlijk niet achter staan. Dit bevordert niet alleen hun vermogen om verschillende perspectieven te begrijpen, maar ook om effectief te argumenteren en debatteren.
Tip 5: laat iedereen meedoen
Een rollenspel wordt krachtiger als alle studenten actief betrokken zijn, ook degenen die op dat moment observeren. Geef de observerende studenten gerichte taken, bijvoorbeeld door de één te laten letten op verbaal gedrag en de ander op non-verbaal gedrag. Vraag ze concrete feedback te noteren tijdens het spel. Vraag de spelers vooraf of er specifieke aandachtspunten zijn waar zij feedback op willen. Zorg ervoor dat iedere student minimaal één keer de hoofdrol speelt.
Tip 6: bespreek het na
Een gestructureerde nabespreking vergroot het leereffect van rollenspellen. Begin met de spelers zelf - laat hen eerst stoom afblazen en hun ervaring delen. Daarna komen de tegenspelers of observanten aan het woord om feedback te geven vanuit hun perspectief. Als docent rond je de nabespreking af, maar keer altijd nog even terug naar de spelers: herkennen zij zich in de feedback? Vraag hen een concrete verbetering te kiezen voor de tweede ronde, zodat ze afsluiten met een succeservaring.
Bonustip: profiteer zelf ook van rollenspelen
Rollenspelen kunnen ook nuttig zijn voor jou als docent. Wil je bijvoorbeeld een nieuwe onderwijsmethode uitproberen of wil je over moeilijke thema's in gesprek gaan met studenten maar ben je bang dat dit escaleert? Dan is oefenen in een veilige omgeving ook verstandig. In het Teacher Training Lab van de studenten van de Onderwijswerkplaats kan jij oefenen in een veilige setting met een groep studenten die speciaal getraind zijn voor dit doel zodat jij goed voorbereid en zelfverzekerd je onderwijs kan verzorgen. Email de VU Onderwijswerkplaats om een Teacher Training Lab te organiseren.