“De studenten waren in hun evaluatie niet mild over mij”, schrijft VU-docent Lothar Kuijper in een LinkedIn-post over zijn aanpak van statistieklessen. Hij gaf geen klassiek hoorcollege en weinig instructie, maar coachte de studenten om zelfstandig en effectief hun opdrachten te maken, deed quizzen en vertelde over praktijkervaringen. Zijn activerende manier van lesgeven ervoeren de studenten als ‘een vorm van begeleid huiswerk doen’, en niet de moeite waard om voor naar de locatie te komen. Toch had zijn groep de beste resultaten in vergelijking met de andere groepen.
Onderzoek van Deslauriers et al. (2019) aan Harvard University geeft inzicht in dit raadsel. De studie toont namelijk aan dat studenten in actief lerende klassen significant beter presteerden, maar paradoxaal genoeg het gevoel hadden minder te leren dan bij traditionele hoorcolleges. Deze bevinding verklaart waarom studenten soms negatief reageren op activerende werkvormen, ondanks de bewezen voordelen.
De onderzoekers identificeren drie factoren die bijdragen aan deze paradox:
- Het cognitieve gemak (cognitive fluency) waarmee studenten informatie verwerken bij passieve colleges kan misleidend zijn. Ze concluderen er namelijk uit dat ze er veel van leren, terwijl hoorcolleges eigenlijk niet heel effectief zijn.
- Studenten, vooral eerstejaars, hebben niet altijd veel metacognitief inzicht in hun eigen leerproces. De gevoelens die ze hebben over het leren en het effect daarvan, zijn dus niet altijd kloppend.
- Studenten associëren de verhoogde cognitieve inspanning vaak als frustrerend of verwarrend. De hoeveelheid werk die ze moeten doen om tot een antwoord te komen vinden ze overweldigend of maakt ze onzeker. Hierdoor voelt het voor hen alsof ze minder leren, terwijl ze in werkelijkheid juist meer leren dan bij passieve hoorcolleges.
Op basis van deze bevindingen kun je aan de slag met deze aanbevelingen van de onderzoekers om je studenten de voordelen van activerend leren in te laten zien.
Tip 1: vertel je studenten direct de voordelen van actief leren
Leg aan het begin van de cursus uit waarom je kiest voor activerende werkvormen. Presenteer het wetenschappelijk bewijs dat de effectiviteit van deze methoden aantoont. Deslauriers et al. vonden dat een korte 20-minuten presentatie over de voordelen van actief leren een significant positief effect had op de houding van studenten.
Tip 2: bereid studenten voor op verhoogde cognitieve inspanning
Maak je studenten ervan bewust dat de verhoogde cognitieve inspanning bij actief leren normaal en wenselijk is. Leg uit dat het gevoel van inspanning vaak een teken is van effectief leren, niet van falen. Help studenten te begrijpen dat die ongemakkelijke gevoelens eigenlijk wijzen op dieper en duurzamer leren.
Tip 3: geef vroeg en vaak feedback
Bied je studenten zo vroeg mogelijk in de cursus kansen om hun daadwerkelijke leerwinst te ervaren. Dit kan via een vroege toets of opdracht. Regelmatige formatieve feedback helpt studenten hun werkelijke voortgang te zien, wat hun perceptie van het leerproces kan verbeteren.
Tip 4: doe het hardop voor
Demonstreer zelf het actieve leerproces door hardop te denken en je eigen leerstrategieën te laten zien. Dit 'cognitive apprenticeship'-model, beschreven door Collins et al. (1991), helpt studenten te begrijpen hoe ze zelf actief kunnen leren. Laat bijvoorbeeld zien hoe je een complex probleem aanpakt, inclusief de momenten van verwarring en het uitproberen van verschillende strategieën. Dit kan studenten helpen inzien dat worstelen met de stof een normaal en waardevol onderdeel is van het leerproces.
Een mooi voorbeeld hiervan zijn de kennisclips van VU-docenten Thomas Hansen en Jaap Harteveld. Zij gaan met elkaar in gesprek tijdens het maken van de clips: “Het is eigenlijk net alsof ik met Thomas mijn onderzoek aan het bespreken ben en we even het bord erbij pakken.”
Tip 5: moedig zelfreflectie aan
Stimuleer je studenten om na te denken over hun leerproces. Vraag hen bijvoorbeeld om hun verwachtingen van een les te vergelijken met wat ze daadwerkelijk hebben geleerd. Dit kan helpen om hun metacognitieve vaardigheden te verbeteren en een realistischer beeld te krijgen van hun leerproces.
Tip 6: blijf consistent en geduldig
De onderzoekers benadrukken dat het tijd kost voordat studenten de voordelen van actief leren volledig waarderen. Blijf gedurende de hele cursus de waarde van actief leren benadrukken en moedig studenten aan om door te zetten, ook als ze het in het begin uitdagend vinden. Benoem de successen actief na inspannende leeractiviteiten, zodat de studenten het directe resultaat van hun moeite zien. Door dit inzichtelijk te maken, voelt het leerproces lonender voor ze en zien ze beter wat ze bereiken.
Tip: lees ook deze andere informatie om studenten te stimuleren om actief te leren.
- Verbeter het leren van je studenten met een eenvoudige handleiding.
- Verwijs studenten naar de trainingen van de afdeling Studentbegeleiding.
- Neem kennis van wel 226 interactieve werkvormen op de Edudatabase van VU CTL.