De inhoud van het programma wordt afgestemd op de actualiteiten en in de lessen wordt er volop geleerd van en met andere pensioendeskundigen. Door deze gezamenlijke verdieping is de leergang Pensioenrecht bij uitstek een gelegenheid om uw netwerk binnen dit dynamische rechtsgebied uit te breiden.
Programma
Bekijk alle thema's en onderwerpen in het programma-overzicht onderaan deze pagina.
Lesmethode
De leergang Pensioenrecht die start in het voorjaar 2023 wordt blended aangeboden; fysiek onderwijs wordt hierbij gecombineerd met online onderwijs. Sommige colleges en bijeenkomsten vinden daarom alleen online plaats, terwijl andere colleges fysiek op de VU in Amsterdam worden aangeboden.
Tijdens het fysieke onderwijs discussieert en debatteert u in (kleinere) groepen over vraagstukken en casusposities om uw inzicht te verdiepen. De exacte invulling van deze lessen zal mede afhankelijk zijn van de omstandigheden en beperkingen wat betreft fysiek samenzijn. Per thema streven we naar ten minste één fysieke les van een volledige dag. Deze dag biedt niet alleen ruimte om gezamenlijk diep een onderwerp in te duiken, maar ook om tijdens de lunch te netwerken.
Tijdens het online onderwijs krijgt u met name uitleg, verdieping, duiding van rechtspraak en (nieuwe) wetgeving, en vindt er een bespreking van praktijkvragen plaats. Een deel van de online lessen kan opgenomen worden zodat deze op een eigen gekozen tijd beluisterd kunnen worden. Deze opnames kunt u gebruiken als inleiding op real time lessen waarbij u online of fysiek aanwezig bent.
Naast de reguliere lessen kunt u aan extra online contactmomenten deelnemen. In deze online contactmomenten krijgt u de mogelijkheid om vragen te stellen en wordt er antwoord gegeven op eerder gestelde vragen uit voorgaande colleges. Eveneens worden deze contactmomenten gebruikt om in te zoomen op actuele ontwikkelingen, wetgeving en rechtspraak.
De voorbereiding van een college kost ongeveer drie tot vijf uur, dit is exclusief het volgen van het college en het maken van de twee toetsen.
Docenten en cursusleiding
De leergang staat onder leiding van prof. dr. Erik Lutjens, hoogleraar Pensioenrecht aan de Vrije Universiteit, advocaat DLA Piper NV. Samen met een team van docenten uit de wetenschap en praktijk draagt hij zorg voor een optimale mix van theoretische kennis en inzichten uit de praktijk.
Bekijk het overzicht met informatie over de cursusleiding en de vaste docenten die betrokken zijn bij deze leergang.
Lesmateriaal
Het materiaal bestaat uit het Handboek Asser/Lutjens Pensioen, andere publicaties, rechtspraak, standpunten van toezichthouders, wetgeving en kamerstukken. Het precieze materiaal wordt in het programma nader bekend gemaakt en zal gedurende de leergang geactualiseerd worden. Hiernaast verschijnt frequent de nieuwsbrief Pensioenrecht met actuele informatie.
Afronding van de leergang
Er zijn twee tussentijdse tentamens met vragen over casusposities. Om de leergang met goed gevolg af te ronden schrijft u daarnaast een paper dat u voor de examencommissie mondeling verdedigt. Omdat een paper – gewoonlijk – een deelonderwerp van het pensioenrecht betreft, zijn de tussentijdse tentamens bedoeld om kennis over het pensioenrecht in bredere zin te toetsen. Papers worden, met eigen instemming van de auteur, gepubliceerd op de website van het Expertisecentrum Pensioenrecht. Daarnaast kunt u begeleiding krijgen om uw paper te publiceren in vaktijdschriften. Vele deelnemers aan de leergang Pensioenrecht hebben van deze kans gebruik gemaakt en hun werk laten publiceren.
Meer informatie over deze leergang
Inleiding
Resultaat
Data, kosten en contact
Pensioenrecht nu en in de toekomst
Prof. dr. Erik Lutjens & mr. Monique van der Poel
Prof. dr. Erik Lutjens is hoogleraar Pensioenrecht aan de Vrije Universiteit, advocaat DLA Piper NV.
Mr. Monique van der Poel is advocaat pensioenrecht EPB-Law en senior-onderzoeker aan de Vrije Universiteit.

Introductie
- Pensioenstelsel, nu en volgens Pensioenakkoord – in algemene zin, invloed EU recht, karakters pensioenregeling, doelen herziening pensioenstelsel - prof. dr. Erik Lutjens
- Pensioenovereenkomst, partijen, pensioen bij cao, rol ondernemingsraad (online bekijken voor college 3) - mr. drs. Edwin Schop CPL
- Waarom een nieuw pensioenstelsel - mr. Monique van der Poel
Stellingen, discussie over thema’s, groepsgewijs en plenaire terugkoppeling en 'break out' sessies - prof. dr. Erik Lutjens en mr. Monique van der Poel
Thema 1 - Tot stand brengen en toegang tot pensioenregeling
- Fiscale behandeling - prof. dr. Herman Kappelle
- Groepsonderscheid, Normen gelijke behandeling, de payroll werknemers - prof. mr. drs. Mark Heemskerk
- De buitenlandse werkgever en grensoverschrijdende arbeid civiel en fiscaal - prof. dr. Erik Lutjens, drs. Erik Schouten CPC
- De verplichtstelling van bedrijfstakpensioenfondsen, de werkingssfeer, effect van nieuwe werkverbanden, mededingingsrecht en vrijstelling - prof. dr. Erik Lutjens, mr. Monique van der Poel
Casus, rechtspraak, discussie en 'break out' sessies - prof. dr. Erik Lutjens en mr. Monique van der Poel
Thema 2 – De uitvoering en verantwoordelijkheidsverdeling
- Uitvoeringsovereenkomst, begrip, derdenbeding, einde - prof. mr. Jaap van Slooten CPL
- Toegelaten uitvoerders, betekenis IORP richtlijn - mr. Martin Grashoff CPL
- Bevoegdheidsverdeling sociale partners, pensioenfondsbesturen en fondsorganen - mr. Albert van Marwijk Kooy LLM CPL
- Geen premie, wel/geen pensioen en aansprakelijkheid - mr. Bas Degelink CPL
- De rol van toezichthouders - mr. Jan Nierop CPL, mr. Willo Visser
Casus, verdieping, discussie en 'break out' sessies - prof. dr. Erik Lutjens, mr. Albert van Marwijk Kooy LLM CPL
Thema 3 – Zorg- en informatieplicht
- Wettelijke informatieplichten (online bekijken voor college 10) - mr. Sijbren Kuiper
- Ontwikkeling van zorgplicht naar zorg ambitie - mr. drs. Emile Soetendal
- De inhoud van de zorgplicht voor pensioenuitvoerders en invulling in rechtspraak - mr. Bianca van der Goes CPL
- Zorgplicht voor werkgevers en adviseurs - mr. Bas Degelink CPL
- Communicatie en zorgplicht, mede in relatie tot het nieuwe stelsel -prof. dr. Marike Knoef
Casus, discussie en "break-out" sessies - mr. Bas Degelink CPL, mr. Bianca van der Goes CPL, mr. Sijbren Kuiper, mr. drs. Emile Soetendal
Thema 4 – Wijziging, bedrijfsovername en eigendom
- Opties voor wijziging: cao, ondernemingsraad, wijzigingsbeding, stilzwijgend akkoord - mr. Hans Breuker
- Fusie en overname - dr. Bas Degelink CPL
- Wijzigingsvraagstukken en keuze opties bij het pensioenakkoord - prof. dr. Erik Lutjens
- Pensioenaanpassingen in crisis situaties - prof. dr. Erik Lutjens
Casus, discussie en "break-out"sessies - prof. dr. Erik Lutjens
Thema 5 – Het nieuwe pensioenstelsel
- Keuzes ten aanzien van pensioenregeling - prof. dr. Herman Kappelle
- Keuzes bij transitie - mr. drs. Edwin Schop CPL
- Actuariele vragen bij transitie - drs. M. Michiel Lohman
- Verantwoordelijkheidsverdeling - prof. mr. René Maatman
- Een prikkelende visie op het pensioenstelsel - drs. Agnes Joseph AAG
- Juridische risico’s (mededingingsrecht, eigendomsrecht, gelijke behandeling) - mr. Monique van der Poel, prof. dr. Erik Lutjens
Casus, discussie en "break-out"sessies - prof. mr. René Maatman, mr. Monique van der Poel
-
Introductie en Thema 1
Introductie
- Pensioenstelsel, nu en volgens Pensioenakkoord – in algemene zin, invloed EU recht, karakters pensioenregeling, doelen herziening pensioenstelsel - prof. dr. Erik Lutjens
- Pensioenovereenkomst, partijen, pensioen bij cao, rol ondernemingsraad (online bekijken voor college 3) - mr. drs. Edwin Schop CPL
- Waarom een nieuw pensioenstelsel - mr. Monique van der Poel
Stellingen, discussie over thema’s, groepsgewijs en plenaire terugkoppeling en 'break out' sessies - prof. dr. Erik Lutjens en mr. Monique van der Poel
Thema 1 - Tot stand brengen en toegang tot pensioenregeling
- Fiscale behandeling - prof. dr. Herman Kappelle
- Groepsonderscheid, Normen gelijke behandeling, de payroll werknemers - prof. mr. drs. Mark Heemskerk
- De buitenlandse werkgever en grensoverschrijdende arbeid civiel en fiscaal - prof. dr. Erik Lutjens, drs. Erik Schouten CPC
- De verplichtstelling van bedrijfstakpensioenfondsen, de werkingssfeer, effect van nieuwe werkverbanden, mededingingsrecht en vrijstelling - prof. dr. Erik Lutjens, mr. Monique van der Poel
Casus, rechtspraak, discussie en 'break out' sessies - prof. dr. Erik Lutjens en mr. Monique van der Poel
-
Thema 2 en 3
Thema 2 – De uitvoering en verantwoordelijkheidsverdeling
- Uitvoeringsovereenkomst, begrip, derdenbeding, einde - prof. mr. Jaap van Slooten CPL
- Toegelaten uitvoerders, betekenis IORP richtlijn - mr. Martin Grashoff CPL
- Bevoegdheidsverdeling sociale partners, pensioenfondsbesturen en fondsorganen - mr. Albert van Marwijk Kooy LLM CPL
- Geen premie, wel/geen pensioen en aansprakelijkheid - mr. Bas Degelink CPL
- De rol van toezichthouders - mr. Jan Nierop CPL, mr. Willo Visser
Casus, verdieping, discussie en 'break out' sessies - prof. dr. Erik Lutjens, mr. Albert van Marwijk Kooy LLM CPL
Thema 3 – Zorg- en informatieplicht
- Wettelijke informatieplichten (online bekijken voor college 10) - mr. Sijbren Kuiper
- Ontwikkeling van zorgplicht naar zorg ambitie - mr. drs. Emile Soetendal
- De inhoud van de zorgplicht voor pensioenuitvoerders en invulling in rechtspraak - mr. Bianca van der Goes CPL
- Zorgplicht voor werkgevers en adviseurs - mr. Bas Degelink CPL
- Communicatie en zorgplicht, mede in relatie tot het nieuwe stelsel -prof. dr. Marike Knoef
Casus, discussie en "break-out" sessies - mr. Bas Degelink CPL, mr. Bianca van der Goes CPL, mr. Sijbren Kuiper, mr. drs. Emile Soetendal
-
Thema 4 en 5
Thema 4 – Wijziging, bedrijfsovername en eigendom
- Opties voor wijziging: cao, ondernemingsraad, wijzigingsbeding, stilzwijgend akkoord - mr. Hans Breuker
- Fusie en overname - dr. Bas Degelink CPL
- Wijzigingsvraagstukken en keuze opties bij het pensioenakkoord - prof. dr. Erik Lutjens
- Pensioenaanpassingen in crisis situaties - prof. dr. Erik Lutjens
Casus, discussie en "break-out"sessies - prof. dr. Erik Lutjens
Thema 5 – Het nieuwe pensioenstelsel
- Keuzes ten aanzien van pensioenregeling - prof. dr. Herman Kappelle
- Keuzes bij transitie - mr. drs. Edwin Schop CPL
- Actuariele vragen bij transitie - drs. M. Michiel Lohman
- Verantwoordelijkheidsverdeling - prof. mr. René Maatman
- Een prikkelende visie op het pensioenstelsel - drs. Agnes Joseph AAG
- Juridische risico’s (mededingingsrecht, eigendomsrecht, gelijke behandeling) - mr. Monique van der Poel, prof. dr. Erik Lutjens
Casus, discussie en "break-out"sessies - prof. mr. René Maatman, mr. Monique van der Poel
Contact en meer informatie
Inhoudelijke vragen
Praktische vragen
Contactpersoon