Leergang Klimaatverandering en energietransitie

Programma

• College 1: Inleiding, beleidskader, staatssteun en mededinging

  Thema's college 1:
  
  Introductie juridisch kader

  Europees en Nationaal beleidskader

  • Overzicht van Europees beleidsinstrumentarium, met name FF55
  • Overzicht van huidige nationaal beleidsinstrumentarium voor alle sectoren 
  • Overige thema’s: Governance uitvoering van klimaatbeleid, waaronder de wetgevingsagenda

  [Het internationale beleidskader wordt niet uitgebreid behandeld]

  Staatssteunrecht binnen de energiesector

  • Algemene inleiding op het sectorspecifieke staatssteunrecht
    - Warmte: onrendabele top financiering, PPS-constructies waarin overheden merendeel van de risico’s dragen
    - Zon & Wind: SDE ++, grondprijzen;
    - Waterstof: ontwikkelen van een waterstofindustrie in NL met publieke financiering
  •  Samenhang overig EU-beleid:
    - Aanhouden van strategische gasvoorraden (RePowerEU)
    - CBAM en EU-ETS
    - Leveringszekerheid: capaciteitsmechanismen
  • Staatssteun als instrument in het EU-klimaatbeleid / Fit for 55
    - Richtsnoeren klimaat, milieubescherming en energie 2022
  • Algemene Groepsvrijstellingsverordening

  Mededingingsrecht

  • Achtergrond Europees en nationaalrechtelijk mededingingskader
  • Richtsnoeren horizontalen en leidraad duurzaamheidsafspraken
  • Guidance en de praktijk van het toezicht

  Leerdoelen college 1:

  • Kennismaking
  • Inzicht in overkoepelende leerdoelen en opzet en structuur van de leergang
  • Introductie en inzicht in de juridisch kaders, zowel nationaal als Europees, zowel huidig als toekomstig recht, zowel publiekrecht als privaatrecht
  • Inzicht in het nationale en Europese klimaatbeleid
  • Inzicht in de geldende regels en ontwikkeling van het toetsingskader
  • Begrip van de werkwijze van Europese Commissie en ACM
  • Waar zit de ruimte in de beoordeling?
  • Inzage in de werking en reikwijdte van het staatssteunverbod in de energiesector
  • Vroegtijdig herkennen van staatssteunrechtelijke risico’s
  • Kennis van oplossingsrichtingen binnen het staatssteunrecht

• College 2: Regulering elektriciteits- en gassector: huidig recht en de Energiewet

  Thema's college 2:
  
  Beleidskader en wetgevingsagenda

  • Inleiding Elektriciteitswet 1998 en Gaswet: netbeheerders en netaansluitingen 
  • Garanties van Oorsprong (GvO’s)
  • Private netten (GDS)
  • Opslag
  • Congestie

  Clean Energy Package
  (niet het gaspakket; dat zal op hoofdlijnen worden behandeld tijdens het college over waterstof)
  
  Energiewet

  • Stand van zaken parlementaire behandeling
  • Bredere context (opbouw wetsvoorstel, link naar CEP, nationale keuzes)  
  • Meten en data
  • Nieuwe actoren:
    - Aggregator
    - Energiegemeenschappen 
  • Wijziging consumentenbescherming (apart, niet als onderdeel ‘nieuwe actoren’
  • Rolverdeling EZK – ACM
  • Groen gas  

  Leerdoelen college 2:

  • inzicht in en begrip van hoe de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet zijn opgesteld, wat de belangrijkste definities zijn en welke onderwerpen er in deze wetten worden geregeld.
  • Inzicht in en begrip van hoe de certificering van elektriciteit en gas werkt en waarom dit van belang is.
  • Inzicht in en begrip van hoe de relatie is tussen deze wetgeving enerzijds, en klimaatverandering en de energietransitie anderzijds en waarom de huidige elektriciteits- en gaswetgeving het behalen van de klimaatdoelen en de energietransitie soms lijken tegen te werken (verhouding energietransitie en bijv. congestieproblematiek).
  • Medio 2019 is in Brussel het ‘Clean Energy Package’ (CEP) vastgesteld, waarmee de Europese Lidstaten qua elektriciteit de transitie naar een CO2-arme energievoorziening zullen inzetten. De implementatie van het CEP krijgt nu, samen met meer nationale beleidskeuzes, vorm in het wetsvoorstel voor de Energiewet. In dit onderdeel krijgt u inzicht in de impact van het CEP op de Nederlandse wet- en regelgeving en de keuzes die daarbij zijn gemaakt in het wetsvoorstel voor de Energiewet. Specifieke aandacht zal besteed worden aan (i) de herziening van het meet- en datastelsel, (ii) de inbedding van nieuwe actoren zoals de aggregator en  energiegemeenschap, (iii) bescherming van de eindafnemer en (iv) de rolverdeling tussen de regulator (ACM) en de wetgever.

• College 3: Projectfinanciering en verduurzaming bouw

  Thema’s college 3:

  Privaatrechtelijk kader:

  • Goederenrecht en (project)financiering
  • Praktijkcasus

  Civielrechtelijke aspecten van (i) circulair bouwen en (ii) nieuwe energietoepassingen voor bestaand vastgoed.

  • Praktijk en instrumentarium (opstalrechten, erfpachten, erfdienstbaarheden, netregistratie, opstalrechtloos financieren).

  Leerdoelen college 3:

  • Inzicht in de privaatrechtelijke begrenzingen en mogelijkheden bij circulair bouwen.
  • Begrip van het vormgeven van eigendomsverhoudingen bij energietoepassingen op bestaand vastgoed.
  • Overzicht van het intstrumentarium van zakelijke rechten waarmee de praktijk zich bedient.

• College 4: Omgevingsrecht en praktijkcasus

  Thema's college 4:

  Inleiding in het omgevingsrecht; ruimtelijke toestemming en benodigde vergunningen en ontheffingen, zowel onder huidig recht als onder de Omgevingswet

  • Voorbeeld casus windpark op land
  • Hoe werkt het bij Wind op zee 
  • Actualiteiten jurisprudentie; omgevingswet, stikstof, jurisprudentie, participatie etc.
  • Het realiseren, aan- of verkopen en financieren van duurzame energieprojecten: aandachtspunten (key issues, do’s en don’ts) uit de juridische praktijk
  • Wrap-up college 1 – 4 door middel van een praktijkcasussen

  Leerdoelen college 4:

  • kennis van de belangrijkste juridische kaders en begrippen in het omgevingsrecht die van belang zijn voor zon- en windprojecten.
  • inzicht in de actuele uitdagingen in het omgevingsrecht.
  • Inzicht in het goederenrechtelijk kader van hernieuwbare energieprojecten en de laatste ontwikkelingen.
  • Inzicht in de structuur en belangrijkste kenmerken van projectfinancieringen.
  • Inzicht in een praktijkcasus.

• College 5: Regulering van warmte en waterstof

  Thema's college 5:

  • Beleidskader en wetgevingsagenda
  • Warmtenetten en alternatieven
  • Warmtewet
  • Marktordening warmtenetten (wetsvoorstel Wet collectieve warmtevoorziening)
  • Duurzame warmtebronnen
  • Praktijkcasus

        Waterstof

  • De rol voor waterstof in ons toekomstige energiesysteem (o.a. EU Green Deal & Nederlandse waterstofstrategie)
  • Decarbonsatiepakket van de Europese Commissie
  • Gasrichtlijn en gasverordening EU
  • Voorstellen ACM voor (toekomstige) nationale regulering van waterstof
  • De rol van de nationale toezichthouder
  • Verhouding met wetgeving (o.a. concept Energiewet) en marktordening andere energiedragers
  • Waterstofopslag / windenergie op zee

  Leerdoelen college 5:

  • Inzicht in de huidige praktijk, waarin de marktordening voor warmtenetten niet nationaal bij wet is geregeld.
  • Aan kunnen geven welke juridische wijzigingen er worden doorgevoerd met inwerkingtreding van de Wet collectieve warmtevoorziening. 

• College 6: ESG reporting en aansprakelijkheid klimaatschade

  Thema's college 6:

  • CSRD, de CSDDD, IMVO-convenanten en initiatieven voor nationale wetgeving
  • Aandeelhoudersactivisme
  • Aansprakelijkheid klimaatschade
    • Internationale ontwikkelingen en de rol van mensenrechten
    • Wat is de rol van de civiele rechter? Toets aan algemene zorgvuldigheidsnorm en/of toets aan mensenrechten?
  • Urgenda-arrest
  • Shell/Milieudefensie

  Leerdoelen college 6:

  • ​Inzicht in het aandeelhoudersactivisme in het kader van ESG aan de hand van een behandeling van de recente rechtspraak.
  • Inzicht in aansprakelijkheid klimaatschade.

• College 7: financiële regulering en CO2-beprijzing

  Thema's college 7:

  • De rol van de financiële sector bij de verwezenlijking van de Europese Climate Change agenda
  • Verlegging van financieringsstromen naar duurzame beleggingen
  • Klimaatrisico’s op de balansen van financiële ondernemingen en pensioenfondsen
  • Beleggingsvoorkeuren van particuliere en institutionele beleggers op het vlak van ESG-doelstellingen
  • CO2-beprijzing:
    • Beleidskader en wetgevingsagenda
    • EU ETS
    • CBAM
    • Overige CO2-beprijzing
  • Carbon Capture (Usage and) Storage (CCS / CCUS)

  Leerdoelen college 7:

  • ​Inzicht in de regelgevende kaders van de Sustainable Finance onderdelen van de Europese Klimaatagenda.
  • Gevolgen van de nieuwe ESG-kaders voor de financiële sector.
  • Mechanismen voor het stimuleren in duurzame beleggingen door particuliere en institutionele beleggers.
  • De wijze waarop klimaatrisico’s door financiële ondernemingen dienen te worden verdisconteerd in het eigen risicomanagement.
  • Het effect van ESG op bestaande ondernemingsrechtelijke begrippen en kaders. In dit onderdeel krijgt u inzicht in de diversiteit aan wet- en regelgeving met betrekking tot ESG en het effect daarvan op het Nederlands Ondernemingsrecht en meer in het bijzonder het effect op de corporate governance binnen Nederlandse vennootschappen.
  • Inzicht in en begrip van de werking van het EU Emissions Trading Scheme, en van de positie die dit systeem inneemt binnen het EU Fit-for-55-programma.
  • ​Inzicht in en begrip van de werking van het Carbon Border Adjustment Mechanism en van de belangrijkste discussiepunten die rond de invoering van dit systeem spelen.