Leergang Klimaatverandering en energietransitie

Programma

• College 1: Inleiding, beleids- en wetgevingsagenda

  Thema's:
  
  Introductie juridisch kader

  Europees en Nationaal beleidskader

  • Coalitieakkoord, EU Fit-for-55 en Klimaatakkoord
  • Beleid voor energiesector, Industrie en Bedrijfsleven & Vastgoedontwikkeling en gebouwde omgeving 
  • Introductie beleid voor mobiliteit, scheepvaart en luchtvaart & landbouw en landgebruik; deze beleidsterreinen komen verder niet aan de orde
  • Overige thema’s: energiearmoede en omgaan met generatieverschillen

  [Het internationale beleidskader wordt niet uitgebreid behandeld]

  Mededingingsrecht

  • Achtergrond Europees en nationaalrechtelijk mededingingskader
  • Richtsnoeren horizontalen en leidraad duurzaamheidsafspraken
  • Guidance en de praktijk van het toezicht

  Algemene inleiding op het sectorspecifieke staatssteunrecht
  
  Leerdoelen:

  • kennismaking
  • inzicht in overkoepelende leerdoelen en opzet en structuur van de leergang
  • introductie en inzicht in de juridisch kaders, zowel nationaal als Europees, zowel huidig als toekomstig recht, zowel publiekrecht als privaatrecht
  • inzicht in het nationale en Europese klimaatbeleid
  • inzicht in de geldende regels en ontwikkeling van het toetsingskader
  • begrip van de werkwijze van Europese Commissie en ACM
  • waar zit de ruimte in de beoordeling?

• College 2: Regulering elektriciteits- en gassector

  Thema's:
  
  Beleidskader en wetgevingsagenda

  • Inleiding Elektriciteitswet 1998 en Gaswet: netbeheerders en netaansluitingen
  • Garanties van Oorsprong (GvO’s)
  • Private netten (GDS)
  • Opslag
  • Congestie

  Clean Energy Package
  (niet het gaspakket; dat zal op hoofdlijnen worden behandeld tijdens het college over waterstof)
  
  Energiewet

  • Bredere context (opbouw wetsvoorstel, link naar CEP, nationale keuzes)  
  • Meten en data
  • Nieuwe actoren:
    • Aggregator   
    • Energiegemeenschappen 
  • Wijziging consumentenbescherming (apart, niet als onderdeel ‘nieuwe actoren’
  • Rolverdeling EZK – ACM
  • Groen gas  

  Leerdoelen:

  • inzicht in en begrip van hoe de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet zijn opgesteld, wat de belangrijkste definities zijn en welke onderwerpen er in deze wetten worden geregeld.
  • Inzicht in en begrip van hoe de certificering van elektriciteit en gas werkt en waarom dit van belang is.
  • Inzicht in en begrip van hoe de relatie is tussen deze wetgeving enerzijds, en klimaatverandering en de energietransitie anderzijds en waarom de huidige elektriciteits- en gaswetgeving het behalen van de klimaatdoelen en de energietransitie soms lijken tegen te werken (verhouding energietransitie en bijv. congestieproblematiek).
  • Medio 2019 is in Brussel het ‘Clean Energy Package’ (CEP) vastgesteld, waarmee de Europese Lidstaten qua elektriciteit de transitie naar een CO2-arme energievoorziening zullen inzetten. De implementatie van het CEP krijgt nu, samen met meer nationale beleidskeuzes, vorm in het wetsvoorstel voor de Energiewet. In dit onderdeel krijgt u inzicht in de impact van het CEP op de Nederlandse wet- en regelgeving en de keuzes die daarbij zijn gemaakt in het wetsvoorstel voor de Energiewet. Specifieke aandacht zal besteed worden aan (i) de herziening van het meet- en datastelsel, (ii) de inbedding van nieuwe actoren zoals de aggregator en  energiegemeenschap, (iii) bescherming van de eindafnemer en (iv) de rolverdeling tussen de regulator (ACM) en de wetgever.

• College 3: hernieuwbare elektriciteit: zon- en windenergieprojecten

  Thema’s:

  Inleiding in het omgevingsrecht; ruimtelijke toestemming en benodigde vergunningen en ontheffingen,
  zowel onder huidig recht als onder de Omgevingswet

  • Voorbeeld casus windpark op land
  • Hoe werkt het bij Wind op zee 
  • (Steeds meer) maatschappelijke tenders
  • Participatie
  • Actuele jurisprudentie; bedrijfswoningen, Nevele, Varkens in nood etc.
  • Stikstof; zit Nederland op slot?

  Privaatrechtelijk kader:

  • Goederenrecht en (project)financiering
  • Praktijkcasus

  Leerdoelen:

  • kennis van de belangrijkste juridische kaders en begrippen in het omgevingsrecht die van belang zijn voor zon- en windprojecten.
  • inzicht in de actuele uitdagingen in het omgevingsrecht.
  • Inzicht in het goederenrechtelijk kader van hernieuwbare energieprojecten en de laatste ontwikkelingen.
  • Inzicht in de structuur en belangrijkste kenmerken van projectfinancieringen.
  • Inzicht in een praktijkcasus.

• College 4: CO2-beprijzing en waterstof

  Thema's:

  CO2-beprijzing

  • Beleidskader en wetgevingsagenda
  • EU ETS
  • CBAM
  • Overige CO2-beprijzing
  • Carbon Capture (Usage and) Storage (CCS / CCUS)

  Waterstof
  
  Leerdoelen:

  • Inzicht in en begrip van de werking van het EU Emissions Trading Scheme, en van de positie die dit systeem inneemt binnen het EU Fit-for-55-programma.
  • Inzicht in en begrip van de werking van het Carbon Border Adjustment Mechanism en van de belangrijkste discussiepunten die rond de invoering van dit systeem spelen.

• College 5: Financiële regulering, ESG-reporting en aansprakelijkheid voor klimaatschade

  Thema's:
  
  Financiële regulering

  • Non-financial ESG disclosures door financiële ondernemingen en de inkadering in de EU Taxonomy Verordening
  • Sustainability Index en de nieuwe kaders in de Benchmark Verordening
  • ESG-factoren bij de compliance en het risicomanagement door financiële ondernemingen
  • ESG-voorkeuren bij beleggingen door particuliere en institutionele beleggers

  Duurzaam ondernemingsrecht

  • ESG-reporting en corporate governance
  • Aandeelhoudersactivisme

  Leerdoelen:

  • Inzicht in de regelgevende kaders van de Sustainable Finance onderdelen van de Europese Klimaatagenda.
  • Gevolgen van de nieuwe ESG-kaders voor de financiële sector.
  • Mechanismen voor het stimuleren in duurzame beleggingen door particuliere en institutionele beleggers.
  • De wijze waarop klimaatrisico’s door financiële ondernemingen dienen te worden verdisconteerd in het eigen risicomanagement.
  • Het effect van ESG op bestaande ondernemingsrechtelijke begrippen en kaders. In dit onderdeel krijgt u inzicht in de diversiteit aan wet- en regelgeving met betrekking tot ESG en het effect daarvan op het Nederlands Ondernemingsrecht en meer in het bijzonder het effect op de corporate governance binnen Nederlandse vennootschappen.
  • Inzicht in het aandeelhoudersactivisme in het kader van ESG aan de hand van een behandeling van de recente rechtspraak.

• College 6: Verduurzaming van (bestaand) vastgoed en mijnbouwprojecten

  Thema's:

  • Civielrechtelijke aspecten van (i) circulair bouwen en (ii) nieuwe energietoepassingen voor bestaand vastgoed.
  • Praktijk en instrumentarium (opstalrechten, erfpachten, erfdienstbaarheden, netregistratie, opstalrechtloos financieren).
  • Inleiding Mijnbouwwet (activiteiten, systematiek en actualiteiten).
  • Een nieuw vergunningstelsel voor geothermie (achtergrond, systematiek, complexiteit en samenloop met de Omgevingswet).

  Leerdoelen:

  • Inzicht in de privaatrechtelijke begrenzingen en mogelijkheden bij circulair bouwen.
  • Begrip van het vormgeven van eigendomsverhoudingen bij energietoepassingen op bestaand vastgoed.
  • Overzicht van het intstrumentarium van zakelijke rechten waarmee de praktijk zich bedient.
  • een globaal beeld krijgen van de systematiek van de Mijnbouwwet.
  • inzicht krijgen in het nieuwe vergunningstelsel voor geothermie.

• College 7: Warmtetransitie en duurzame warmtenetten

  Thema’s:

  • Beleidskader en wetgevingsagenda
  • Warmtenetten en alternatieven
  • Warmtewet
  • Marktordening warmtenetten (wetsvoorstel Wet collectieve warmtevoorziening)
  • Duurzame warmtebronnen
  • Praktijkcasus
  • Aansprakelijkheid klimaatschade:
    • Internationale ontwikkelingen en de rol van mensenrechten
    • Wat is de rol van de civiele rechter? Toets aan algemene zorgvuldigheidsnorm en/of toets aan mensenrechten?
    • Urgenda-arrest
  • Shell/Milieudefensie

  Leerdoelen:

  • Inzicht in de huidige praktijk, waarin de marktordening voor warmtenetten niet nationaal bij wet is geregeld;
  • Aan kunnen geven welke juridische wijzigingen er worden doorgevoerd met inwerkingtreding van de Wet collectieve warmtevoorziening. 
  • Inzicht in aansprakelijkheid klimaatschade.