Uitgangspunt is dat actieonderzoek niet het toepassen van een methode is, maar het open instappen in lastige vraagstukken met direct betrokkenen. Daarbij zijn er basisprincipes, zoals:
- Onderzoek met betrokkenen
- Contact maken met ervaringen die je nog niet kent
- Onderzoek door in te grijpen
- Invlechten van eigenzinnige betrokkenheid
- Overzicht creëren op problematiek en perspectieven
- Pendelen tussen praktijk en theorie
- Trouw zijn aan jezelf; daardoor betrouwbaar zijn voor anderen
Planning van de leergang
Bekijk de planning najaar 2025 (.pdf) met de docenten en data per college. Let op: alle genoemde data zijn onder voorbehoud van wijzigingen.
Cursusleiding en docenten
De leergang staat onder leiding van dr. Gertjan Schuiling en prof. mr. Arno Akkermans, academic directors van de leergang Actieonderzoek voor Veranderaars. Het kernteam van de leergang bestaat uit prof. mr. Arno Akkermans, dr. Gertjan Schuiling, Simon Twaalfhoven en dr. Martijn Jansen. Een overzicht met alle betrokken docenten vind je onderaan deze pagina.
Didactische werkvorm en programma
De leergang 'Actieonderzoek voor veranderaars' bestaat uit zes dagen, verspreid over zes maanden. Elke dag begint met pendelen tussen praktijk en theorie, en vervolgens een bespreking met een ervaren actieonderzoeker over de praktijk van actieonderzoek. Daarna oefenen we enkele fundamentele vaardigheden.
1. Pendelen
In actieonderzoek gaan we continu heen en weer tussen praktijk en theorie. Dit noemen we pendelen. Dit pendelen doen we losjes bij de start van een actieonderzoek, enkele keren diepgaand met de betrokkenen onderweg om samen tot inzicht in het vraagstuk te komen en stevig aan het einde bij het omwerken van de verworven inzichten tot kennis die overdraagbaar is naar derden.
We oefenen dit pendelen het eerste uur van elke lesdag. Elke deelnemer stuurt vooraf een A4 in waarin je een situatie in je werk- en leefwereld beschrijft die je beknellend vindt, een begrip uit de literatuur selecteert die je voor die dag hebt gelezen en de actie waartoe dit begrip je inspireert. Liefst niet alleen in woord, ook in beeld. Elke volgende lesdag is de oefening een stukje ingewikkelder, tot je op de laatste lesdag een aanzet maakt voor reflexief onderzoek. Dit kun je vervolgens gebruiken in het essay dat je schrijft als afsluiting van de leergang.
2. Praktijkbesprekingen
Je gaat in gesprek met praktijkspecialisten over hun open vragen, te midden van hun best practices en lessons learned.
- Reflexief onderzoek – Simon Twaalfhoven
- Relatiewerk – Ina Ahuis
- Systemisch co-design – Wina Smeenk
- Participatief actieonderzoek – Madelon Eelderink
- Transdisciplinair onderzoek – Teun Zuiderent
- Organisatieontwikkeling – Gertjan Schuiling
3. Oefeningen
We doen driemaal een reflexieve dialoog. Hierbij reflecteer je in kleine groepen op je eigen werkpraktijk en wordt hierin zodanig begeleid dat je gezamenlijk nieuwe ervaringskennis ontwikkelt die je op je werkplek kunt delen met collega’s. We doen dit in groepen van zes. Een deelnemer krijgt één keer alle ruimte en aandacht. We bereiden dit met je voor in een klankbordgesprek van een uur. Indien gewenst praten we ook met je na.
Driemaal besteden we aandacht aan een andere fundamentele vaardigheid voor actieonderzoek:
- Onderzoeken én pleiten
- Onderzoeken in lastige situaties
- Handelen én schrijven
4. Theoriebesprekingen
Actieonderzoek heeft tot nieuwe handelingstheorieën geleid. Deze gaan primair over de vraag hoe te handelen als actieonderzoeker, maar zijn vaak ook breder. Bijvoorbeeld: hoe te handelen als professional, als leider, als burger in de samenleving. Gertjan Schuiling bespreekt zes van deze theorieën. De focus is op de wijze waarop deze theorie ontstond vanuit een ontdekking tijdens een actieonderzoek. We behandelen Nederlandse, Engelse, Amerikaanse, Franse, Braziliaanse en Duitse literatuur.
- Reflexief onderzoek (Donald Schön)
- Action science (Chris Argyris)
- Veldtheorie (Kurt Lewin)
- Humble Inquiry (Edgar Schein)
- Zelfregulering en emancipatie (Paulo Freire, Oskar Negt & Alexander Kluge)
- Organisatieontwikkeling (Hans van Beinum, Leopold Vansina, Eric Trist, Henri Savall)
Het theoriecollege word je telkens vooraf toegestuurd, waardoor we op de dag zelf ruimte hebben om te pendelen tussen praktijk en theorie.
5. Essaybegeleiding en -bespreking
Deelnemers worden aangemoedigd na de zes lesdagen een essay te schrijven. Daarvoor zijn meerdere modellen beschikbaar. Je krijgt een uur begeleiding en een schriftelijke review van je concept-essay. Als je essay voldoet sluit je de leergang af met een diploma. Dit is geen verplichting. De keuze voor een certificaat van deelname is ook mogelijk.
Meer informatie over deze leergang
Inleiding
Resultaat: wat levert deelname je op?
Data, kosten en contact
