Hoe kwam je op het idee voor dit project?
We hebben van 2018 tot 2021 onderzoek gedaan naar complexe behandelgesprekken op intensive care units. In dat onderzoek stond de rol van artsen, in gesprek met ouders centraal. Tijdens het afsluitende symposium kwam vanuit de verpleegkundigen de opmerking dat ze onderzoek misten over wat zij doen. We hadden wel gezien dat verpleegkundigen soms als intermediair bij een gesprek zitten om bijvoorbeeld aan te moedigen dat de ouders een vraag stellen. We zagen dat ze in die gevallen een belangrijke brugfunctie vervullen.
Toen hebben we bedacht dat we onderzoek kunnen doen bij afdelingen neonatologie.
Wat trof je aan bij die afdelingen?
Er is ook binnen de neonatologie een trend om meer familiegerichte zorg te verlenen. Dat heeft veel implicaties voor de rol van de verpleegkundigen. Naast dat je de zorghandelingen moet verrichten voor het kindje moet je ouders instrueren, steunen en soms coachen. De vraag is: hoe doe je dat dan? Ga je dan bijvoorbeeld adviezen geven? Geef je in die rol wel eens ongevraagd advies? En wat als daar niet goed op gereageerd wordt. Zijn er misschien andere manieren waarop je dat kan aanpakken? Dit soort vragen leven bij die teams. Het gaat om hectische werkomgevingen, waar vaak geen tijd is om daar bewust op te reflecteren of bij de ander na te gaan: hoe pak jij dat aan in een gesprek?
Hoe verzamel je input voor de workshops?
Wij lopen drie maanden tot een half jaar mee met een team: gedurende die tijd nemen verpleegkundigen hun gesprekken met ouders op. Uiteraard nadat daar toestemming voor is gegeven en met inachtneming van privacyregels. Uit de analyse van die gesprekken komen patronen naar voren. Een ontslaggesprek kan voor ouders bijvoorbeeld best ingewikkeld zijn. Op het moment dat ouders met hun kindje naar huis mogen, worden er opeens praktische bezwaren zoals werk of geen hulp thuis aangevoerd. Een ervaren verpleegkundige kijkt dan naar de boodschap achter deze bezwaren en benoemt deze. ‘Volgens mij vind je het vooral ook heel spannend’, en dat is een opening om verder over de zorgen van de ouders te spreken.
Je ziet een enorme kennis, maar het komt in de meeste gevallen niet tot reflectie of uitwisseling. Een workshop is dan een gelegenheid om samen naar die gesprekken en patronen te kijken. Daarnaast hebben teams vaak ook specifieke vragen waar we het over kunnen hebben. We koppelen terug op maat.
Leidt dat tot verbetering van de communicatie?
Wij spreken niet graag over verbeteren. We benadrukken liever de aanwezige kennis. Het gaat om het leren van elkaars kwaliteiten. Soms loopt een gesprek niet lekker, en weet iemand niet waaraan dat ligt. Het is goed om mensen mee te nemen in hoe dat gesprek zich ontvouwt, en ook waar je een andere afslag had kunnen nemen. Het gaat niet om oordelen, maar vooral om bewustwording.
Ongevraagd advies is een mooi voorbeeld. De term is van zichzelf al negatief geladen. Maar ongevraagd is niet altijd ongewild. Ouders kunnen dat advies soms heel goed gebruiken. Verpleegkundigen kunnen soms ook te terughoudend zijn met adviseren, misschien wel uit angst om ongevraagd advies te geven. Het kan helpen om in zo’n workshop te reflecteren op een aantal aanwezige vooronderstellingen op basis van echte voorbeelden uit de praktijk.
Wat vinden de verpleegkundigen ervan?
De workshops bieden een moment van reflectie waar anders geen tijd voor is. Het wordt door de verpleegkundigen enorm geapprecieerd. Er is veel behoefte aan. Wat we ook zien is dat er grote verschillen zijn in waar een team mee bezig is. Soms wordt hun handelen beïnvloed door een fusie, anderen hebben te maken met een aanpassing aan de afdeling. Dan gaan de gesprekken van een terloops staand gesprekje op een zaal vol couveuses naar een specifieke familiesuite waar opeens meer tijd en focus is voor het gesprek. Je moet je goed verdiepen in het team en samen zo’n traject of workshop ontwikkelen. Als je dat niet doet verlies je zoveel context.
Verpleegkundigen willen graag horen hoe anderen een gesprek voeren. Dat doen ze niet uit onzekerheid over hun eigen functioneren, maar uit leergierigheid. Ze willen het zo goed mogelijk doen. Wat zijn best practices, hoe doen anderen dat?
Komen er emoties los bij een workshop?
Het is vaak voor het eerst dat deze professionals stil staan bij hun dilemma’s of implicaties van hun handelen. Dat kan veel losmaken. We weten wat het kan doen als je je eigen zorgen over gesprekken uit. Of puur wat het effect van naar een gesprek kijken kan doen. Daar bieden we natuurlijk ruimte voor. We zorgen voor een veilige omgeving. Het gaat niet om het functioneren van iemand, dat is absoluut niet de insteek van de workshop. Het is echt intervisie, en daar hoort vertrouwelijkheid bij. Aan het eind van de workshop vragen we of het goed is. Is het okee om nu lekker naar huis te gaan en je dingen te doen?
Wat gaat er met de opgedane kennis gebeuren?
We hebben op een locatie al gesprekken gehad over wat er nou uit zo’n workshop komt. Is het eenmalig? Daar hebben we gezegd dat het mooi zal zijn als het idee van een workshop wordt uitgewerkt tot iets wat structureler kan worden ingezet. We voeren daar nu het gesprek om dit breder in te bedden in de afdeling. Het krijgt een structurele plek, en dat zien we het liefst. Als wij daarbij adviezen kunnen geven hoe dat aan te pakken, zonder dat wij er bij zijn, dan is dat heel mooi.
