Het doel van de cursus 'Wij zijn onze cellen' is het overdragen van basiskennis over het functioneren van de cellen in ons lichaam. Die kennis is tot stand gekomen door onderzoek van celbiologen en andere onderzoekers. Deelnemers aan de cursus kunnen na afloop met meer inzicht celbiologisch medisch nieuws in de media begrijpen en dit beter plaatsen.
Opbouw van de cursus:
- College 1 – De anatomie van cellen
De cursus begint het eerste college met een eenvoudige beschrijving van de anatomie en fysiologie van cellen: hoe zijn ze opgebouwd en hoe functioneren ze? Het DNA in de celkern en de ribosomen in het cytoplasma spelen een cruciale rol in de celbiologie. Hoe komen cellen aan hun energie en welke rol spelen mitochondriën daarbij? Hoe gaat celdeling in zijn werk? Welke twee vormen van celdeling bestaan er? - College 2 – Genen, epigenetische factoren, reparatie
Genen zijn stukjes DNA die de code bevatten voor de bouw of een functie van een cel. Genen bepalen daarmee hoe uw lichaam werkt en hoe u gebouwd bent. Daarnaast bestaan er diverse zogenoemde epigenetische factoren die de expressie van genen beïnvloeden, waaronder ‘microRNA ’s’. Zij zijn een bron voor de unieke kenmerken van elk individu. In 2024 werd de Nobelprijs toegekend aan de ontdekkers van de miRNA’s. Na afloop van dit college is duidelijk wat het zijn, hoe ze werken en waarom hun ontdekking zo belangrijk is. Essentieel zijn de reparatiesystemen waarover cellen beschikken. - College 3 – De ontwikkeling van cellen
Hoe ontstaat de eerste cel uit de versmelting van een eicel en een zaadcel? Hoe ontwikkelen zich uit deze eerste cel alle andere cellen? Het blijkt dat hier diverse soorten stamcellen bij betrokken zijn en dat ook de vroege embryologische ontwikkeling van essentieel belang is bij het ontstaan van de verschillende celtypen en organen. - College 4 – De communicatie en samenwerking tussen cellen
In dit college staat de communicatie en samenwerking tussen cellen centraal, met huidcellen als voorbeeld. Vervolgens licht de docent de communicatie tussen organen toe. Dat doet hij aan de hand van het voorbeeld van de interactie tussen spieren en zenuwen. - College 5 – Cellen en het immuunsysteem
Welke verschillende cellen kent het immuunsysteem en hoe werken deze met elkaar samen? Indien de tijd het toelaat, gaat de docent ook in op de celbiologische en immunologische ideeën achter diverse kankerbehandelingen. - College 6 – Het veranderen van genen
Wat is de mogelijkheid om genen te veranderen? Welke toepassingen zijn er in de geneeskunde, bijvoorbeeld voor het herstel van erfelijke ziekten? Een unieke, baanbrekende methode is de Cas9-techniek, waarvoor in 2020 de Nobelprijs werd toegekend aan de Amerikaanse scheikundige en celbioloog Jennifer Doudna en Franse microbioloog en geneticus Emmanuelle Charpentier.
Onderwijsvorm: 6 hoorcolleges met ruimte voor vragen na afloop.
Literatuur: Gedrukte syllabus. De Power Pointpresentatie is na afloop van ieder college beschikbaar via de digitale cursusomgeving MijnHOVO. Leessuggesties:
- Siddhartha Mukherjee, Het lied van de cel. Een onderzoek naar de geneeskunde en de nieuwe mens. De Bezige Bij, Amsterdam 2022;
- Bruce Alberts, e.a., Essential Cell Biology, W.W. Norton & Company, 2023 (6e druk).
Studiebelasting: Ongeveer 1 uur per week.
Verwachte voorkennis: Elementaire middelbare schoolkennis van biologie en scheikunde maakt het eenvoudiger - maar is niet verplicht - om de cursus te kunnen volgen.
Meer over deze cursus
Inleiding
Data, kosten en inschrijven
