Ongeveer een kwart van de bodem op het noordelijk halfrond is permanent bevroren. Tijdens de laatste ijstijd was dat gebied veel groter. Sporen in het bodemarchief getuigen hiervan, zelfs in Nederland. Deze sporen maken het mogelijk om het vroegere bestaan en de verdwijning van permafrost te herkennen. De relatie tussen permafrost en klimaat helpt bovendien bij het reconstrueren van vroegere klimaatpatronen, wat waardevol is voor het begrijpen van het ijstijdklimaat.
Waar permafrost vroeger als een uitdaging werd gezien, vormt juist het verdwijnen ervan nu een groter probleem. Smeltende permafrost stoot broeikasgassen uit en veroorzaakt schade aan infrastructuur. Inzicht in de evolutie van permafrost in het verleden helpt om de effecten van de huidige permafrostafbraak beter te voorspellen.
Deze cursus heeft als doel de kennis over permafrost en de sporen van het ijstijdklimaat in de Nederlandse en Europese bodem te vergroten. Daarnaast draagt een beter begrip van dit relatief onbekende onderwerp bij aan het inzicht in de huidige klimaatverandering.
Opbouw
- College 1 (door dr. Ko van Huissteden)
- Definitie van permafrost, huidige verspreiding en warmtebalans
- IJs en organisch materiaal in bevroren grond
- Effecten van vorst en dooi op vegetatie en bodem
- Koolstofcyclus, broeikasgasuitstoot en klimaatfeedback
- College 2 (prof. em. Jef Vandenberghe)
- Invloed van permafrost op sedimentstructuren en landvormen
- Indicatoren voor het ontstaan en verdwijnen van (vroegere) permafrost
- Permafrost in de geologische geschiedenis
- College 3 (door prof. em. Jef Vandenberghe)
- Permafrostafbraak door klimaatverandering en menselijke activiteit (zoals bodeminstabiliteit)
- Lessen uit vroegere en huidige processen
- Korte introductie/blik op permafrostmodellen voor de toekomst
Onderwijsvorm: 3 hoorcolleges met ruimte voor vragen na afloop.
Literatuur: Digitale hand-outs.
Leessuggestie:
Van Huissteden, Ko en Vandenberghe, Jef 2022 Permafrost nu en in de ijstijd. KNNV Uitgeverij, . ISBN 9789050118637
Studiebelasting: nihil.
Verwachte voorkennis: Basiskennis aardrijkskunde op HAVO-niveau gewenst. Geen andere specifieke voorkennis vereist.
Overige informatie: Gedeelten uit colleges 2 en 3 zijn eerder ook behandeld in de cursus ‘IJstijden: klimaat en landschap’ in 2022.
Meer over deze cursus
Inleiding
Data, kosten en inschrijven
