Mentaliteitsgeschiedenis richt zich op de diepgewortelde belevingswereld van sociale groepen. Dat betekent: voorstellingen die een groep heeft van een wereldbeeld. Dat wereldbeeld zorgt voor de instandhouding van de groep. Zo’n wereldbeeld wordt uitgedragen in collectieve gedragingen, zoals heksenvervolgingen en openbare terechtstellingen. Dergelijke gedragingen waarborgden de sociale samenhang en de sociale controle binnen de groep. Ook worden ze geritualiseerd, bijvoorbeeld in de wijze waarop de doden werden begraven. Al die gedragingen tezamen maken het individu ondergeschikt aan de gemeenschap: de sociale groep als geheel is verantwoordelijk voor de maatschappelijke orde.
Tussen 1500 en 1800 ontwikkelde in West-Europa de agrarische samenleving zich naar een industriële samenleving. Werd in de agrarische samenleving het wereldbeeld in hoofdzaak ‘magisch’ verklaard, in de industriële samenleving is de verklaring ‘rationeel’ geworden. Dat ging gepaard met een verandering van gedrag en gedragsvoorschriften.
De overgang van het wereldbeeld in de agrarische wereld naar een wereldbeeld in de industriële samenleving vormt de kern van de cursus. Aan de hand van vele historische voorbeelden laat de docent zien hoe deze verschuiving plaatsvond en welke gevolgen dit had voor gedrag en sociale structuren. De inzichten van historici en sociologen zoals Lucien Febvre, Marc Bloch, Max Weber, Norbert Elias bieden handvatten om deze voorbeelden te kunnen plaatsen in het bredere kader van de mentaliteitsgeschiedenis.
Opbouw van de cursus:
- College 1 - De onttovering van het wereldbeeld
- College 2 - Familieverhoudingen in een agrarische wereld; liefde, seks en Christendom
- College 3 - Mondelinge volkscultuur als drager van de mentaliteit
- College 4 - Heksenvervolgingen in de 16e en 17e eeuw
- College 5 - Doodsbeleving in de agrarische samenleving
- College 6 - De bejegening van krankzinnigen
- College 7 - Geweld in de samenleving
- College 8 - Geschiedenis van de seksualiteit: veranderde normen
- College 9 - De erosie van de familie en de opkomst van het kerngezin in de industriële periode
Onderwijsvorm: 9 hoorcolleges met ruimte voor vragen na afloop.
Literatuur: De Power Pointpresentaties zijn na afloop van ieder college beschikbaar via de digitale cursusomgeving MijnHOVO. De docent geef per college leessuggesties.
Studiebelasting: nihil.
Verwachte voorkennis: Er wordt geen specifieke voorkennis verwacht. De cursus wordt op bachelor-niveau gegeven.
Meer over deze cursus
Inleiding
Data, kosten en inschrijven
