Om veilig te kunnen werken, kunnen medewerkers persoonlijke bescherming nodig hebben, zoals in laboratoria en in werkplaatsen. Persoonlijke beschermingsmiddelen bieden bescherming tegen ongevallen. Ze beschermen het hoofd, het gezicht, ogen, oren, handen of voeten. Denk bijvoorbeeld aan spatten van een bijtende stof in het oog, dat onherstelbare gevolgen kan hebben.
De Arbowet bepaalt dat werkgevers beschermingsmiddelen gratis beschikbaar moeten stellen. PBM moeten voldoen aan het Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen. Bovendien is de werkgever verantwoordelijk voor goede voorlichting over het gebruik en onderhoud.
PBM zijn in principe persoonlijk. Dat wil zeggen dat ze niet achtereenvolgens door verschillende medewerkers mogen worden gebruikt, behalve wanneer ze bij elke verandering van gebruiker voldoende gereinigd, ontstoft of gedesinfecteerd worden.
Dit informatiedocument geeft algemene informatie over het gebruik, onderhoud en verplichtingen rondom het gebruik van PBM.
Arbeidshygiënische strategie (bronaanpak)
Het dragen van PBM is de laatste stap die genomen wordt om de risisco's zoveel mogelijk te beperken. De Arbowet (artikel 3) geeft aan dat de arbeidshygiënische strategie (bronaanpak) gevolgd dient te worden. Deze strategie om de risico's zoveel mogelijk te beperken omvat de volgende stappen:
- Risico's bij de bron bestrijden Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat bij het gebruik van een gevaarlijke stof deze wordt vervangen door een minder gevaarlijke stof.
- Risico's beperken door risicovolle elementen af te schermen (collectieve bescherming). Hierbij kan gedacht worden aan afscherming van bewegende delen van machines.
- Risico's organisatorisch inperken. Een voorbeeld hiervan is om bepaalde werkzaamheden te laten verrichten door medewerkers die daarvoor zijn opgeleid of door de blootstellingsduur te beperken door roulatie.
- Gebruik maken van PBM. Dit mag alleen indien de hiervoor genoemde stappen 1 t/m 3 doorlopen zijn en de risico's niet op een andere manier gereduceerd kunnen worden dan wel dit redelijkerwijs niet mogelijk is.
Noodzaak van een PBM en voorwaarden waaraan een PBM moet voldoen
Bij het verrichten van bepaalde werkzaamheden is het nodig om PBM te dragen. Veelal is dit in de risicoinventarisatie en -evaluatie van de faculteit of dienst omschreven. Bij de keuze moet ook rekening worden gehouden met de onderlinge afstemming van verschillende beschermingsmiddelen in gevallen dat deze gelijktijdig worden gedragen. De beschermingsmiddelen moeten hierbij goed op elkaar zijn afgestemd, zodat elk beschermingsmiddel afzonderlijk op de juiste wijze kan worden gebruikt zonder dat er afbreuk wordt gedaan aan de beschermende werking.
PBM moeten altijd voldoen aan de volgende voorwaarden:
- geschikt zijn voor de te voorkomen risico's, zonder zelf een vergroot risico in te houden
- in overeenstemming zijn met de omstandigheden op de werkplek
- afgestemd zijn op de ergonomie, de gezondheid en het comfort van de medewerker
- aanpasbaar zijn aan de drager. Een medewerker met slechte ogen heeft het recht op een veiligheidsbril met correctieglazen. Een ander voorbeeld is veiligheidsschoenen, deze moeten orthopedisch aanpasbaar zijn aan de voet van de drager
- aangepast zijn aan de drager
Enkele voorbeelden PBM:
Veiligheidsbril, veiligheidsschoenen, veiligheidshelmen, gehoorbescherming (oorproppen, otoplastieken, oorkappen, etc.), labjas, laskap, handschoenen, gelaatsschermen en stoffilters.
Geen PBM:
Beeldschermbrillen en middelen ter preventie van RSI vallen niet onder de PBM.
Veiligheidseisen en CE-markering PBM en voorlichting
In Nederland zijn PBM opgenomen in de Warenwet. De verplichtingen bestaan uit:
- CE-markering (aangebracht op het product)
- gebruiksaanwijzing (gaat mee met het product)
- EG-verklaring van overeenstemming (fabrikant)
- technisch fabricage dossier (fabrikant)
In bijlage 1 en 2 staan de gebodsborden voor het dragen van PBM en de categorie indeling PBM. Vanuit de Europese Richtlijn 89/686/EEG zijn de PBM die onder het toepassingsgebied van de richtlijn vallen in drie categorieën of risicoklassen ingedeeld, namelijk I (eenvoudig), II en III (complex).
Niet standaard PBM worden alleen besteld na overleg met deskundigen. Dit is vooral van belang voor PBM die bescherming moeten bieden tegen hoge risico's (categorie III).
Voorlichting en onderricht over het gebruik van PBM
Bij alle PBM wordt de handleiding meegeleverd. De gebruiker dient de handleiding aandachtig te lezen en zo nodig advies aan de leverancier te vragen.
Onderhoud en reiniging PBM
Na langdurig gebruik van het beschermingsmiddel zal er na verloop van tijd sprake zijn van slijtage, dit kan divers van aard zijn. O.a. sprake van aantasting van het materiaal door dampen van oplosmiddelen, beschadigingen, veroudering, etc. Ook worden de PBM na verloop van tijd vuil. Om zeker te zijn van de beschermende werking, moeten PBM periodiek worden onderhouden. Vooral bij categorie III producten, zoals ademhalingsbescherming, valbescherming en chemicaliënbestendige kleding, is onderhoud door deskundigen van groot belang. In veel gevallen vindt onderhoud plaats door een beheerder of leverancier van de PBM. Ook de gebruiker heeft een primaire taak in het dagelijks onderhoud.
Reiniging en dagelijks onderhoud:
Het dagelijks onderhoud van PBM valt onder de verantwoordelijkheid van de gebruiker (de medewerker).
Periodieke reiniging is vooral van belang voor werkkleding, ademhalingsbescherming en handschoenen. Voorkomen moet worden dat vervuilde kleding mee naar huis wordt genomen. Reiniging dient plaats te vinden door gespecialiseerde bedrijven (wasserij voor werkkleding).
In de gebruikshandleiding van het betreffende beschermingsmiddel wordt informatie gegeven waarmee de gebruiker van het beschermingsmiddel deze veilig kan bedienen en onderhouden. Door de gebruikshandleiding op te volgen dient periodiek onderhoud plaats te vinden.
Keuringen en specifiek onderhoud:
Keuringen en specifiek onderhoud voor bijvoorbeeld valbeveiliging, wordt uitgevoerd door een deskundige of een daartoe bevoegd persoon. Het initiatief hiervoor ligt bij de leiding van de afdeling. Het is aan te bevelen de keuringscertificaten te bewaren tot de vervolg keuring.
Verantwoordelijkheden, bevoegdheden en toezicht
Personen die geen werkzaamheden verrichten in de ruimten waarvoor PBM verplicht gesteld zijn
Personen, die onder begeleiding van een daar werkzaam personeelslid slechts incidenteel de ruimten betreden, worden bij het betreden op de voor de ruimte verplicht gestelde PBM gewezen. De begeleider ziet hierop toe dat deze middelen gebruikt worden.
Toezicht op het dragen van PBM
De leidinggevende is verantwoordelijk voor het toezicht op het dragen van PBM binnen de afdeling. Wanneer de leidinggevende niet aanwezig is, worden afspraken gemaakt over het houden van toezicht.
Aanspreken op gedrag
Bij het niet nakomen van de afspraken over het dragen van PBM kan een boete worden opgelegd door de Inspectie SZW. Ook de medewerker zelf kan een forse boete krijgen bij het niet dragen van de vereiste PBM. Waarschuwingen of het aanspreken van de medewerker door de leidinggevende over het niet dragen van de vereiste PBM moet serieus worden genomen en kan een onderdeel zijn van het jaargesprek.
Verantwoordelijkheden en bevoegdheden
Leiding faculteit of dienst:
Het gratis ter beschikking stellen van voldoende doelmatige en passende PBM die voorzien zijn van een CE-markering.
Het (laten) geven van voorlichting en onderricht over het gebruik van PBM.
Ervoor (laten) zorg dragen dat PBM worden gebruikt.
Bij het niet dragen van PBM door door medewerkers het nemen van disciplinaire maatregelen.
Door middel van pictogrammen aangeven waar en welke PBM gebruikt dient te worden
Zorg dragen voor middelen ten behoeve van het onderhoud van PBM.
Direct leidinggevende:
Toezicht houden op het daadwerkelijk dragen van PBM door medewerkers, bezoekers en derden.
Het (laten) geven van voorlichting en onderricht over het gebruik en onderhoud van PBM.
Het aanspreken van de medewerker indien PBM niet of onjuist worden gebruikt.
Het (laten) uitvoeren van keuringen en specifiek onderhoud.
Zorg dragen voor voldoende PBM voor personen die onder begeleiding de ruimten bezoeken, waarvoor PBM verplicht zijn gesteld.
Medewerker:
PBM dragen waar dat is voorgeschreven.
Meewerken aan voor hem/haar georganiseerde voorlichting en onderricht.
Het dagelijks onderhouden van de PBM en het tijdig vervangen conform de criteria voor vervanging.
PBM na gebruik op de daarvoor bestemde plaats op te ruimen.
Afkortingen en informatie
Lijst met afkortingen:
PBM: Persoonlijk Beschermings Middel
CE: Conformitee Europeen
Informatie, Wet & Regelgeving en literatuur persoonlijke beschermingsmiddelen
Arbobesluit, hoofdstuk 8, artikel 8.1-8.3 en artikel 4.4 (Arbeidshygiënische strategie)
Praktijkgids Arbeidsveiligheid hoofdstuk 28
Home | NVWA
Home - NEN
Bijlage 1: Pictogrammen
Pictogrammen PBM
Bijlage 2: Categorie indeling PBM
Categorie 0: niet onder de richtlijn vallen
Beschermingsmiddelen die speciaal zijn ontworpen en vervaardigd voor de strijdkrachten of de ordehandhaving (helmen, schilden e.d.).
Beschermingsmiddelen voor zelfverdediging tegen aanvallers (spuitbussen, individuele afschrikwapens e.d.).
Beschermingsmiddelen die zijn ontworpen en vervaardigd voor particulier gebruik en ter bescherming tegen: bepaalde weersomstandigheden (hoofdbedekking, seizoenskleding, schoenen en laarzen, paraplu's, vocht, water (afwashandschoenen e.d.), hitte (handschoenen e.d.).
Beschermingsmiddelen die bestemd zijn voor het beschermen of redden van personen aan boord van schepen of luchtvaartuigen en die niet permanent worden gedragen.
Helmen en vizieren voor gebruikers van motorvoertuigen met twee of drie wielen.
Categorie 1: zelfkeuring is mogelijk bij persoonlijke beschermingsmiddelen die bestemd zijn om de drager te beschermen tegen
Mechanische factoren die slechts oppervlakkige letsels veroorzaken (tuinhandschoenen, vingerhoeden e.d.).
Vrij onschadelijke schoonmaakmiddelen waarvan de gevolgen ongedaan zijn te maken (beschermhandschoenen tegen reinigingsmiddelen in verdunde oplossing e.d.).
De gevaren van het hanteren van warme voorwerpen, waarbij het niet wordt blootgesteld aan temperatuur van meer dan 50 graden C, noch aan gevaarlijke stoten of schokken (handschoenen, schorten voor beroepsdoeleinden, e.d.).
Weersomstandigheden die niet uitzonderlijk of extreem van aard zijn (hoofdbedekking, seizoenskleding, schoenen, laarzen, e.d.).
Kleine stoten, schokken en trillingen die geen vitale lichaamsdelen treffen en waarvan de gevolgen geen blijvend letsel kunnen veroorzaken (lichte hoofdbedekkingen ter bescherming van de hoofdhuid, handschoenen, lichte schoenen, e.d.).
Zonnestralen (zonnebrillen).
Categorie 2: EG-typeonderzoek
Alle soorten PBM die niet expliciet worden genoemd in de richtlijn en niet vallen onder de categorieën 0, 1 of 3, vallen onder categorie 2.
Categorie 3: EG-garantiesysteem voor de kwaliteit van het eindproduct of EG-kwaliteitsgarantiesysteem van de productie met toezicht
De volgende lijst betreft PBM van complex ontwerp die de gebruiker moet beschermen tegen gevaren die dodelijk zijn of de gezondheid ernstig en onherstelbaar kunnen schaden en waarvan de gebruiker, naar de ontwerper aanneemt, de acute effecten niet tijdig kan onderkennen.
Tot deze categorie behoren uitsluitend:
- Ademhalingsbeschermingsapparatuur met filters die beschermen tegen vaste en vloeibare aerosolen of tegen irriterende, gevaarlijke, giftige of radiotoxische gassen.
- Ademhalingsapparatuur met inbegrip van duikapparatuur, die de buitenlucht volledig afsluit.
- Beschermingsmiddelen die slechts tijdelijke bescherming kunnen bieden tegen letsels door chemische factoren of tegen ioniserende straling.
- Uitrusting voor werkzaamheden in hete omgevingen met effecten die vergelijkbaar zijn met die van een luchttemperatuur van 100 graden C of hoger, met of zonder infrarode straling, vlammen of grote hoeveelheden wegvliegend gesmolten materiaal.
- Uitrusting voor werkzaamheden in koude omgevingen met effecten die vergelijkbaar zijn met die van een luchttemperatuur van -50 graden C of lager.
- Beschermingsmiddelen die bescherming bieden bij vallen van bepaalde hoogtes.
- Beschermingsmiddelen tegen elektriciteitsrisico's bij werken bij gevaarlijke spanningen of die isoleren bij hoogspanning.
