Uit: ‘Het is ons een eer en een genoegen: eredoctoraten aan de Vrije Universiteit sinds 1930’ van Wim Berkelaar
‘Van der Merwe werd vooral als theoloog gewaardeerd. ‘Hij heeft de laatste tien of vijftien jaar tegenover het opkomend Barthianisme en tegenover het opdringend Methodisme hoe langer hoe meer positie gekozen’, heet het in de notulen van de senaat die over het eredoctoraat gaan. En historicus G.J. Schutte, kenner bij uitstek van de Nederlands-Zuid-Afrikaanse verhoudingen, voegt daar in 2005 nog aan toe: en hij was voorzitter van de Van Riebeeck-herdenkingscommissie. Dat woog zwaar voor de VU. Begin jaren vijftig had president-curator mr. dr. J. Donner zitting genomen in het Erecomité dat de festiviteiten organiseerde ter ere van het feit dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie driehonderd jaar tevoren onder leiding van Jan van Riebeeck voet aan wal had gezet in Zuid-Afrika.
Meer dan zijn theologisch werk waren het vooral die inspanningen die de historicus prof. dr. A. Goslinga beklemtoonde in zijn toespraak tot de laureaat. Hij voerde de toehoorders mee naar 1652, toen de ‘Dromedaris’, het schip van Van Riebeeck, voor scheep ging naar Zuid-Afrika – met de statenbijbel aan boord. In zijn voetspoor zette ook Willem van der Merwe voet aan wal. Goslinga memoreerde dat het geslacht Van der Merwe in driehonderd jaar tijd zou uitgroeien tot 23.000 zielen, waarvan eredoctor Abraham Johannes er een was. ‘Gij kunt onder uw volk gelden als een representatieve figuur. Voor uw eigen volk zij alleen heil wanneer het onder gewijzigde omstandigheden trouw blijft aan wat het in de 17e eeuw uit het moederland heeft meegekregen.’
Van der Merwe beschouwde het eredoctoraat als een eerbewijs voor zowel Zuid-Afrika als de Nederduits Gereformeerde Kerk. Hij sprak de wens uit dat de plechtigheid ‘het bewustzijn moge verdiepen van de verborgen eenheid welke er is tussen Nederland en Zuid-Afrika’. Die wens zou nog geruime tijd in vervulling gaan: tot in de jaren zestig zou het apartheidsregime in gereformeerd Nederland een warm pleitbezorger vinden.’