Historie

In 2003 stelde de Nederlandse Gezondheidsraad vast dat obesitas een chronische ziekte is. De American Medical Association bevestigde in datzelfde jaar wat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al in 1948 bepaalde over obesitas: een chronische ziekte. 

Multidisciplinaire richtlijn 

Niet lang daarna startte het ontwikkelen van de eerste Nederlandse multidisciplinaire evidence based richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen. De richtlijn verscheen¹ in 2008. Dat was ook het oprichtingsjaar van het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) waarin beroepsorganisaties, verzekeraars en patiënten nadachten over wat goede zorg is voor kinderen en volwassenen met obesitas. PON kreeg financiering vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Intussen is de vernieuwde richtlijn (2023) online te raadplegen in de richtlijnendatabase² en is beknopte informatie te bekijken in de webinar over de richtlijn bij kinderen. 

Zorgstandaard obesitas 

De richtlijn leverde in 2010 de eerste Nederlandse Zorgstandaard Obesitas op. Hierin staan afspraken over de diagnostiek en behandeling van obesitas, gebaseerd op de wetenschap (waaronder de nationale richtlijn) en nationale multidisciplinaire consensus³.  

Aandacht voor preventie 

Ondertussen nam de aandacht voor preventie toe. Dit resulteerde in financiering door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van het Convenant Overgewicht, dat later het Convenant Gezond Gewicht ging heten. Vanaf 2010 verschoof de focus van het Convenant naar overgewicht bij kinderen en wijzigde de naam naar JOGG (Jongeren op gezond gewicht, later JOGG – Gezonde Jeugd, gezonde toekomst). JOGG heeft als doel dat alle kinderen en jongeren in Nederland opgroeien in een gezonde leefomgeving. 

Zorg voor kinderen 

In 2013 besloot het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ook wat betreft de zorg meer aandacht te besteden aan kinderen. Het ministerie stopte de financiering van het Partnerschap Overgewicht Nederland en startte de financiering van Care for Obesity. Dit project, net als voordien het Partnerschap Overgewicht Nederland ondergebracht bij de Vrije Universiteit Amsterdam, beoogt de implementatie te bevorderen van de Zorgstandaard Obesitas voor kinderen. Dit resulteerde in 2018 in het eerste 'Landelijk model voor de ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas'⁴.  

Samenwerking 

Van 2019 tot 2022 werkte de coalitie van vijf landelijke organisaties, genaamd Kind naar Gezonder Gewicht, met financiering van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan opschalen, borgen en doorontwikkelen van deze aanpak. Deze vijf organisaties waren: JOGG, Vrije Universiteit Amsterdam/Care for Obesity, Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, Nederlands Jeugdinstituut en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. De implementatieorganisatie Kind naar Gezonder Gewicht, die hieruit ontstond, is in 2021 ondergebracht als afdeling binnen JOGG⁵ . 
 
In deze periode is ook gestart met de periodieke herziening van zowel de nationale overkoepelende richtlijn obesitas als de Zorgstandaard Obesitas door Care for Obesity (voor kinderen) en het Partnerschap Overgewicht Nederland (voor volwassenen).

Verbinding tussen preventie en zorg: integrale aanpak 

Steeds duidelijker is dat een integrale aanpak nodig is van preventie en zorg om te voorkomen dat kinderen en volwassenen overgewicht of obesitas ontwikkelen én goede zorg en ondersteuning te bevorderen. Een dergelijke aanpak wordt een integrale aanpak of een systeemaanpak genoemd ^6,7. Een voorbeeld daarvan is de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht⁸  en de aanpak Samen Gezond 's Hertogenbosch⁹.

Veranderingen in de maatschappij en voor het individu 

Een integrale aanpak voor gezond gewicht betekent dat het publieke, sociale, medische domein en de private sector betrokken zijn om de maatschappij en de inwoners gezond te houden. Preventieve activiteiten zijn bijvoorbeeld voorlichting, creëren van een gezonde leefomgeving en individuele ondersteuning en zorg voor overgewicht en obesitas. Bij de ondersteuning en zorg gaat het zowel om hulp bij gedragsverandering op het gebied van leefstijl (bewegen, slapen en voeding) als aandacht voor achterliggende psychosociale problematiek. Hiermee helpen professionals duurzaam leefstijl, gezondheid, kwaliteit van leven, maatschappelijke participatie van kinderen verbeteren en worden sociaaleconomische gezondheidsverschillen verkleind⁴. 

Referenties 

1. Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. (2008). Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen. Alphen aan den Rijn: Van Zuiden Communications B.V. 
2. Seidell, J.C., Halberstadt, J. Samenvatting van het Kinderdeel van de ‘Richtlijn overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen. Diagnostiek, ondersteuning en zorg voor mensen met obesitas of overgewicht in combinatie met risicofactoren en/of comorbiditeit’. TSG Tijdschr Gezondheidswet 101, 46–52 (2023).
3. Seidell, J., Halberstadt, J. Niemer, S. & Noordam, H. (november 2010). Zorgstandaard Obesitas. Amsterdam: Partnerschap Overgewicht Nederland. 
4. Sijben, M., van der Velde, M., van Mil, E., Stroo, J. & Halberstadt, J. (december 2018). Landelijk model ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Amsterdam: Care for Obesity. 
5. Website van de implementatie organisatie 'Kind naar Gezonder Gewicht'. 
6. Bagnall, A.-M., Radley, D., Jones, R., Gately, P., Nobles, J., Van Dijk, M., ... Sahota, P. (2019). Whole systems approaches to obesity and other complex public health challenges: a systematic review. BMC public health, 19(1), 8. doi:10.1186/s12889-018-6274-z. 
7. Pan American Health Organization. (2011). Population and individual approaches to the prevention and management of diabetes and obesity. Washington, D.C.: PAHO.   
8. Gemeente Amsterdam. Programmainformatie Aanpak Gezond Gewicht.  
9. Gemeente 's Hertogenbosch. Samen Gezond ’s-Hertogenbosch.