Achtergrond
De wetenschapscommunicatie heeft de laatste decennia steeds meer aandacht voor het betrekken van burgers en andere sociale actoren bij onderzoek. Dit komt voort uit twee belangrijke inzichten. Ten eerste, dat wetenschap niet neutraal is maar wordt gevormd door mensen. En ten tweede, het inzicht dat een puur technisch-wetenschappelijk perspectief ontoereikend is voor het oplossen van complexe maatschappelijke problemen. Daarom is een brede maatschappelijke betrokkenheid essentieel voor een zinvolle rol van wetenschap in een democratie.
Een gangbaar proces binnen dit soort onderzoek is cocreatie, waarbij men samen werkt aan het ontwikkelen van wetenschap of technologie die sociaal acceptabel is. Echter, het is lastig gebleken om hierbij voldoende ruimte te geven aan conflicten en verschillende perspectieven. Daarom wordt in Schurende Theaterdialogen een nieuwe benadering voorgesteld: het voeren van ongemakkelijke gesprekken waarin conflicten en verschillende belangen juist worden belicht. Dit idee bouwt voort op het concept van "agonistisch pluralisme" van Chantal Mouffe, waarbij democratische politiek draait om het omarmen van conflicten in plaats van het nastreven van consensus.
Om dit concept in de praktijk te brengen, worden drie theaterdialogen georganiseerd rondom wetenschappelijke controverses, die voortkomen uit het klimaat- en stikstofdebat. Theaterdialogen dagen deelnemers enerzijds uit om moedig te zijn in het bespreken van moeilijke onderwerpen, terwijl ze ook een creatieve en participatieve manier bieden om complexe vraagstukken te verkennen.
Doelstelling
Met de Schurende Theaterdialogen onderzoeken we hoe we op een frisse manier kunnen omgaan met meningsverschillen en verdeeldheid over complexe maatschappelijke problemen waarin wetenschap en technologie en centrale rol spelen. Hoe kunnen we mensen betrekken bij het beter begrijpen van een wetenschappelijke controverse door juist meningsverschillen en verdeeldheid te gebruiken als een manier om vooruitgang te boeken?
We willen de volgende concrete doelen bereiken:
- Een nieuwe manier van communiceren over wetenschap ontwikkelen, waarbij discussie en meningsverschillen centraal staan, en die geschikt is voor gebruik in wetenschapsmusea en mogelijk ook voor middelbare scholen.
- Een overzicht maken van wat verschillende mensen vinden en denken over de klimaat- en stikstofproblemen.
- Een bijdrage leveren aan de discussie over deze problemen, waarbij we de meningsverschillen niet uit de weg gaan.
- Kennis en acties bevorderen die voortkomen uit democratische besluitvorming over klimaat- en stikstofkwesties.
- Een praktische handleiding maken voor beleidsmakers en communicatieprofessionals over hoe ze deze nieuwe manier van communiceren kunnen toepassen.
- Een nieuwe visie ontwikkelen op hoe wetenschapsmusea kunnen bijdragen aan de samenleving in een tijd waarin wetenschap steeds belangrijker wordt, maar ook steeds meer discussie oproept bij het vormen van beleid.
Aanpak
De drie controverses zijn gekozen in samenwerking met wetenschapsmusea die zich al op gerelateerde onderwerpen richten.
Samen met Sonnenborgh Museum & Sterrenwacht onderzoeken we verschillende beelden over de toekomst van de aarde in het licht van de klimaatcrisis. In het publieke debat lijken optimisten tegenover pessimisten te staan: sommigen geloven dat technologie ons zal redden, terwijl anderen denken dat we gedoemd zijn tot rampspoed. Bovendien spelen verschillende ideeën over de relatie tussen mens en natuur een belangrijke rol. De tweede controverse draait om botsende visies rondom de stikstofcrisis, die we met Naturalis Biodiversity Center in kaart brengen. Deze slepende kwestie raakt velen: de hoge stikstofuitstoot bedreigt zowel menselijke gezondheid als biodiversiteit. Aan de andere kant veroorzaakt het beleid onrust onder boeren, en liggen bouwprojecten stil terwijl er een woningtekort is. In samenwerking met Museon Omniversum richten we ons ten slotte op rechtvaardigheid in relatie tot de klimaatcrisis. Hier botsen verschillende opvattingen over wie het zwaarst wordt getroffen en wie de lasten van de oplossingen draagt.
Voor de theaterdialogen gaan we eerst met verschillende mensen praten die betrokken zijn bij de drie debatten. We willen begrijpen hoe zij het probleem zien, wat hun ervaringen zijn met botsende gesprekken en visies, en wat ze denken dat de rol van wetenschap hierin kan zijn. Samen met het in theaterdialogen gespecialiseerde bedrijf Mens in de Maak en de genoemde wetenschapsmusea bedenken we op basis van deze gesprekken hoe de dialogen eruit moeten zien en wie er allemaal moeten deelnemen.
Na afloop van het project organiseren we een sessie om te leren en te reflecteren. Samen met de wetenschapsmusea bespreken we hoe we maatschappelijke debatten meer kunnen betrekken bij hun activiteiten. We kijken ook naar de inzichten die we hebben opgedaan en hoe ze kunnen helpen bij het plannen van toekomstige evenementen.
De rol van Athena
Het Athena Instituut speelt als initiator en trekker een leidende rol in dit project. Daarnaast vormen we de verbindende schakel tussen Sonnenborgh Museum & Sterrenwacht, Naturalis Biodiversity Center, Museon Omniversum en Mens in de Maak. Ook verzorgen we de wetenschappelijke basis voor dit project, voeren we het empirisch onderzoek uit en zijn verantwoordelijk voor data-analyse.