Sluiter was zowel dichter als dominee. Hij is vooral bekend om zijn lofzang over het eenvoudige plattelandsleven en zijn theologische teksten met gerichtheid naar de hemel. Zijn bekendste regels zijn dan ook: ‘Waer iemant duisent vreugden soek, mijn vreugt is in dees’ achter-hoek.’ De streeknaam Achterhoek is hier niet direct aan ontleend, maar er is wel degelijk sprake van een verband. Sluiters werk is uniek, omdat er nauwelijks boeren uit deze periode zijn die blijvende sporen hebben achtergelaten in de vorm van boeken of brieven. Veel kennis die we hebben uit die tijd is afkomstig van schrijvers uit de stad, zoals PC Hooft en Huygens. Het werk van Sluiter geeft daarom een uniek kijkje in het boerenleven van de 17e eeuw. Hoewel hij niet altijd bekend was onder het grote publiek, heeft hij een groot bereik gehad, zelfs ver na zijn tijd. Zijn werken zijn nog tot in de 20e eeuw herdrukt.
Toveren met letters
Eén van de aspecten die kenmerkend is voor Sluiters werk is het anagram. Hierbij worden de letters van een woord of naam in diverse volgordes gebruikt, waardoor er nieuwe woorden of zinnen gevormd kunnen worden. Vujevic benadrukt dat deze karakteriserend zijn: “De anagrammen in het werk van Sluiter vallen direct op. Hij sluit er vaak mee af, waardoor er aan het einde van zijn gedichten veel anagrammen te vinden zijn. Vaak is het anagram op zijn eigen naam: ‘Heer, sus lust my u will’, maar regelmatig betreft het ook een anagram van de naam van een persoon aan wie hij het werk opdraagt. In mijn studie heb ik vaker letterkundig onderzoek gedaan, maar de anagrammen van andere schrijvers uit deze periode zijn me eigenlijk nooit zo opgevallen.”
Een diepe band met een historisch figuur
Voor de analyse van het werk van Sluiter maakt Vujevic onder meer gebruik van een proefschrift van Cornelis Blokland uit 1965. In dit werk is een biografie te vinden, evenals uitgebreide beschrijvingen van Sluiters oeuvre. Hierin wordt geen aandacht geschonken aan de anagrammen. Blokland noemt het slechts een spelletje en niet literair genoeg om verder op in te gaan. “Dit vond ik opvallend omdat Sluiter niet iemand is die zomaar iets op papier zet zonder bedoeling. Het klinkt misschien gek, maar als je dagelijks met een persoon en zijn werk bezig bent leer je iemand echt kennen. Ik vond het niets voor hem om de anagrammen zomaar zonder inhoud en als spelletje te gebruiken. Het heeft mijn interesse gewekt om daar iets mee te doen en het uit te zoeken, vooral omdat er nog niet zoveel onderzoek naar gedaan is.”
Op zoek naar de rode draad
Het uitzoekwerk bestaat uit het analyseren van de oude drukken en handschriften die de VU in beheer heeft. Daarbij komt ook het creëren van een rode draad in het verhaal dat verteld wordt, een vaardigheid die tijdens de stage steeds verder ontwikkeld wordt. Stukken uit de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek zijn een belangrijk hulpmiddel in het onderzoek van Ellen. Zo zijn er in de collectie verschillende werken van minder bekende personen te vinden. Aan de hand hiervan kunnen ook de verhalen uit persoonlijke kringen worden verteld, zodat er een volledig en genuanceerd beeld geschetst kan worden dat niet enkel wordt bepaald door een selectie bekende historische figuren.
De roep van de natuur
Op de vraag of Sluiters werk ook anno 2023 nog actueel is, reageert Vujevic dan ook bevestigend. De aantrekkingskracht van de natuur is ook vier eeuwen later nog duidelijk zichtbaar. De thema’s die Sluiter aanhaalt, mogen dan niet voor iedereen herkenbaar zijn, bij een grote groep mensen haken ze in op maar al te aanwezige gevoelens. “Er is een groeiende behoefte aan rust, waardoor steeds meer mensen vaker de natuur opzoeken. Deze tendens is goed beschreven in het boek Buitenleven, een van zijn beroemdste werken dat gaat over de schoonheid van de natuur en de eenvoud van het plattelandsleven.”
Tentoonstelling te bezichtigen in de Erfgoedvitrine
Nieuwsgierig geworden? Op vrijdag 1 december 2023 opent de tentoonstelling over Willem Sluiter met een symposium aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Deze tentoonstelling komt tot stand in samenwerking met Museum De Scheper in Eibergen en het informatiepunt willemsluiter.nl. Op deze website worden in aanloop naar de tentoonstelling artikelen gepubliceerd over het leven en werk van Willem Sluiter. Onlangs verscheen het artikel ‘Willem Sluiter in Zuid-Afrika’ van prof. dr. G.J. Schutte (emeritus bijzonder hoogleraar van de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme aan de Vrije Universiteit Amsterdam). Hierin behandelt hij de receptie van het werk van Sluiter in Zuid-Afrika in verleden en heden.