Recent zijn er diverse initiatieven ontstaan in Nederland en Europa van en met vluchtelingen die de noodzaak benadrukken van een meer actieve en betekenisvolle bijdrage van vluchtelingen in beleidsvorming. Daaronder valt de oproep in de Global Compact on Refugees (GCR)[1] om wereldwijd de stem van vluchtelingen en vluchtelingenorganisaties door te laten klinken in beleidsvorming over zaken die vluchtelingen aangaan. Deze oproep kwam tot stand mede dankzij de belangenbehartiging van vluchtelingenorganisaties. Het biedt een uitgelezen kans om ook op nationaal niveau meer ruimte te geven aan de stem van ‘advocates’ die zelf een vluchtelingenachtergrond hebben in beleid- en besluitvorming.
De huidige ontwikkelingen op internationaal niveau openen ook in Nederland een ruimte om nieuwe stappen te zetten in de inclusie van de visie van vluchtelingen zelf op beleidsvraagstukken. Daarom heeft VluchtelingenWerk Nederland de Refugee Academy gevraagd om een advies uit te brengen hoe ‘refugee-led advocacy’[2] (door vluchtelingen geleide belangenbehartiging) in Nederland verder inhoud en vorm kan krijgen. Dit advies betreft een visie op hoe in de huidige beleidscontext refugee-led advocacy begrepen kan worden en wat de uitdagingen en kansen hiervan zijn. Het advies poogt om het idee, het belang en de meerwaarde van refugee-led advocacy te verduidelijken en daarnaast voorwaarden te formuleren om van deze vorm van advocacy een structurele plek binnen beleidsvorming te geven. Naast dit algemene advies, dat als basis wil dienen om acties te formuleren op verschillende niveaus en voor verschillende actoren (rijksoverheid, gemeente, NGO’s, door vluchtelingen geleiden organisaties), schrijven wij een specifiek advies aan Vluchtelingenwerk.
Refugee-led advocacy, of simpelweg refugee advocacy zien wij als een vorm van beïnvloeding van beleid of publieke opinie door mensen die zelf een vluchtelingenachtergrond hebben en onderdeel zijn van relevante netwerken van vluchtelingen. In dit onderzoek gaan we in op verschillende type advocates en rollen die daarbij horen (de ‘drie niveaus’ van refugee advocacy).
Al vanaf het begin van het vorige decennium is er groeiende kritiek geweest op de invloed van beleid op het leven van asielzoekers die jarenlang zonder veel perspectief in AZCs moesten blijven. Een krachtige manier om dit effect te laten zien waren de verhalen van onmacht en verlies van asielzoekers en het zichtbaar maken van hun noodkreet en oproep tot actie.
Het opvang- en integratiebeleid is inmiddels sterk veranderd, maar het blijft van groot belang om verder te investeren in de verbinding met het leven en ervaringen van vluchtelingen. In 2018 is “de Wet inburgering 2013” geëvalueerd[3] waarbij geconcludeerd werd dat het huidige integratiebeleid te weinig recht doet aan de realiteit en mogelijkheden van vluchtelingen in Nederland.[4] Als reactie op dit beleid hebben zich nieuwe door vluchtelingen geleide netwerken en organisaties gemobiliseerd.[5] Ondanks de groeiende aandacht voor de waarde van het perspectief en kennis van vluchtelingen, is er gebrek aan de nodige inzicht over hoe deze ervaringskennis te evalueren en van betekenis laten zijn in besluitvormingsprocessen. Daarom is deze adviesvraag bijzonder opportune.
In opdracht van VluchtelingenWerk Nederland, hebben wij vanuit de Refugee Academy een advies opgesteld over hoe ‘refugee-led advocacy’ in Nederland verder inhoud en vorm kan krijgen. Het volledige rapport “Naar een structurele plek voor het perspectief en de visie van vluchtelingen in beleidsvorming” is hier beschikbaar.
[1] GCR para 106. available online on UNHCR website: https://www.unhcr.org/the-global-compact-on-refugees.html
[2] Wij gebruiken in dit onderzoek soms Engelstalige termen, omdat we geen geschikte vertaling vinden in het Nederlands die de lading dekt van deze noties.
[3] Evaluatie van de Wet inburgering 2013: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/06/27/evaluatie-van-de-wet-inburgering-2013
[4] Een vergelijkbaar onderzoek komt naar voren in een onderzoek uit 2015 van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) naar de integratie van statushouders. https://www.wrr.nl/publicaties/policy-briefs/2015/12/16/geen-tijd-verliezen-van-opvang-naar-integratie-van-asielmigranten
[5] Op internationaal niveau is het Global Refugee-led Network, een groep door vluchtelingen geleide organisaties, een van de belangrijkste actoren die de afgelopen jaren sinds de goedkeuring van de Verklaring van New York en het Global Compact on Refugees, hebben gepleit voor zinvolle vluchtelingenparticipatie. Het eerste Global Refugee Forum (GRF) dat in december 2019 plaatsvond, profiteerde voor het eerst van een ongekende bijdrage van meer dan 70 vluchtelingen van over de hele wereld. De rol van vluchtelingen bij de voorbereiding op (en deelname aan) de GRF heeft een belangrijk precedent geschapen voor alle fora waarin besluiten en beleid met betrekking tot het leven van vluchtelingen worden genomen of besproken.