“Het is erg lastig één favoriet object te kiezen”, vertelt erfgoedconservator Liselotte Neervoort. “We hebben zo veel mooie dingen en interessante verhalen in de verschillende collecties die de VU rijk is. De afgelopen twee jaar heb ik rondgesnuffeld in al die collecties. Van oude onderzoekapparaten tot en met opgezette vogels en fossielen uit de onderwijscollecties van Biologie en Geologie. Maar ook in de VU-Erfgoedcollectie met objecten als de hoogleraarportretten, de eerste pedelstaf en het zegel van de maagd. Voor elke collectie heb ik in kaart gebracht wat we er van weten en wie er nog gebruik van maakt. Het doel was om te selecteren wat er als VU-erfgoed bewaard moest worden.”
Enthousiasme delen en zichtbaar maken
“Ik heb veel bijzonders gezien en gesproken met mensen die er nog prachtige herinneringen aan en verhalen over hebben. Ik wil hun en mijn enthousiasme over deze collecties graag zichtbaar maken. Dat kon met deze expositie, en vanaf volgend jaar wordt presentatie van erfgoed een vast onderdeel van mijn takenpakket als conservator. Ik hoop dan nog veel meer experts en (gast)conservatoren aan het woord te mogen laten!
”Spannend verhaal en visueel interessant“
Mijn uiteindelijke keuze heeft een beetje alles in zich. Het object is aangeschaft door een VU-hoogleraar die aan de basis stond van een nieuwe VU-faculteit. Het heeft een breder maatschappelijk verhaal, én het ziet er interessant uit. Wat meer kan je wensen? Ik kreeg het voorwerp begin dit jaar. Martin Slaman, onderzoekingenieur bij Natuurkunde, kwam via Ab Flipse bij mij. Het lag al een tijdje bij hen in de kast, en ze waren aan het opruimen.”
Op zoek naar een nieuw onderzoeksveld
Toen natuurkundige Gerard Sizoo (1900-1994) in 1930 een van de eerste hoogleraren werd van de net-opgerichte Wis- en Natuurkundige Faculteit, moest hij op zoek naar een onderzoeksveld. Het liefst eentje waar veel nieuw onderzoek in te doen was, maar niet te duur. Hij koos voor Radioactiviteit en kreeg in 1938 een neutronengenerator, een van de eerste grote apparaten op de VU. Hiervoor gebruikte hij “zwaar water”, 2H2O, of D2O, dideuteriumoxide.
Tweede Wereldoorlog en kernbommen
Sizoo bestelde dit zwaar water bij de Norsk Hydro fabriek in Noorwegen. In de Tweede Wereldoorlog kwam deze fabriek in Duitse handen en werd door de geallieerden meerdere malen aangevallen om te voorkomen dat de nazi’s zwaar water zouden gebruiken voor de productie van kernbommen. De fabriek is na de oorlog nooit meer actief geworden, en dit doosje met ampullen is dus een van de weinige exemplaren met zwaar water van de Norsk Hydro fabriek.
Zwaar water kan als moderator bij kernsplijtingsreacties gebruikt worden, maar is zelf niet radioactief. We tonen hier alleen de verpakking waarin Sizoo de ampullen met zwaar water destijds ontving – een voorbeeld van de ampul zie je op de foto.
