Fragment uit: ‘Het is ons een eer en een genoegen: eredoctoraten aan de Vrije Universiteit sinds 1930’ van Wim Berkelaar
‘Net dertig jaar oud werd Von Weizsäcker in 1942 benoemd tot hoogleraar theoretische natuurkunde in Straatsburg, een ambt dat hij drie jaar zou bekleden voor hij in 1946 in het prestigieuze Göttingen werd benoemd in dezelfde functie. In 1957 werd hij hoogleraar wijsbegeerte in Hamburg en in 1969 kreeg hij de leiding over het Max Planck-instituut – een instelling die hij zelf in het leven had geroepen met als doel onderzoek te doen naar de maatschappij der toekomst. Voorwaar een wetenschappelijke carrière, waarmee de VU voor de dag kon komen.
De christen Von Weizsäcker voldeed bovendien aan de oecumenische eisen van de tijd. In 1975, toen ook de Vrije Universiteit bevangen werd door politieke roodvonk, was Von Weizsäcker voor zowel links als rechts aanvaardbaar. Voor links, omdat hij zich liet gelden als een verwoed tegenstander van kernbewapening, voor rechts omdat hij niet te betrappen was op crypto-communisme. Bovendien kon de Vrije Universiteit, die zich dat jaar al profileerde met het eredoctoraat voor de katholieke pleitbezorger voor de armen Dom Helder Camara, opnieuw naar buiten treden als een niet alleen wetenschappelijke maar ook progressief-christelijke universiteit.
Von Weizsäcker had wel van ver moeten komen om aan al deze verwachtingen te voldoen. Hij was in 1912 geboren in een adellijk milieu. Zijn grootvader was minister-president van Württemberg, zijn vader staatssecretaris van buitenlandse zaken in het Derde Rijk. Zijn acht jaar jongere broer Richard was tussen 1984 en 1994 president van de Bondsrepubliek Duitsland. Von Weizsäcker had iets van een bekeerling: hij begon zijn loopbaan als assistent van de befaamde natuurkundigen Werner Heisenberg en Niels Bohr en werkte aanvankelijk enthousiast mee aan de ontwikkeling van kernwapens. Er is wel gesuggereerd dat Von Weizsäcker voorkomen heeft dat Hitler over dat wapen kon beschikken, maar zelf heeft hij dat altijd ontkend. Hoe dit ook zij, na de oorlog viel Von Weizsäcker van zijn geloof in de vooruitgang.
Evenals zijn Russische collega Andrej Sacharov, de vader van de Russische waterstofbom, begon Von Weizsäcker te wijzen op de gevaren van de kernwapens voor de mensheid. Om die reden werd hem door de Vrije Universiteit een eredoctoraat verleend in de rechtsgeleerdheid. Wegens ‘uitzonderlijke wetenschappelijke en juridische verdiensten voor de westerse samenleving, en de ontwikkeling van de polemologie of irenologie, waartoe hij vanuit zijn kennis der natuurwetenschappen verhelderende bijdragen bood’, werd hem door promotor prof. dr. I.A. Diepenhorst de bul overhandigd.
Von Weizsäcker voldeed in een doorwrochte rede na de promotie volledig aan de verwachtingen: hij noemde angst de basis van de Koude Oorlog en de wapenwedloop. ‘Naastenliefde’ was in zijn ogen het enige dat die angst zou kunnen doorbreken. Die naastenliefde kon alleen door God worden bewerkstelligd. Wie de waarheid zocht, kon dat tegelijk opvatten als een aansporing om God te zoeken. Von Weizsäcker gebruikte ‘zoeken’ en ‘geloven’ bewust door elkaar. Het zal de toehoorders als muziek in de oren hebben geklonken: zoekend geloven, dat was precies wat de VU-bestuurders in de jaren zeventig deden.’
Lees de volledige tekst over het eredoctoraat voor Carl Friedrich von Weizsäcker in ‘Het is ons een eer en een genoegen: eredoctoraten aan de Vrije Universiteit sinds 1930’ van Wim Berkelaar.