Tekst: Shirley Haasnoot.
Het werd groot, zo’n vijfentwintig meter. Maar Van Zandwijk maakte met ‘Femina’ ook een werk dat transparant is, sterk en kwetsbaar tegelijk. Het is een eerbetoon aan de honderdduizenden gereformeerde vrouwen die stuivers en dubbeltjes spaarden. Daarmee stonden ze aan de basis van de totstandkoming van de VU zoals wij die nu kennen.
Op een koude voorjaarsavond, op 1 april 2022, zijn meer dan honderd mensen bijeengekomen in het Auditorium. Daar vindt een klein symposium plaats over Vrouwen VU-hulp, waarna het glazen kunstwerk, gesponsord door de VUvereniging, officieel wordt onthuld. Adrie Koetsier-Lems, de laatste voorzitter van Vrouwen VU-hulp, zit op de eerste rij. ‘Wat mooi om hier als VU-familie bij elkaar te zijn’, zegt Fred van Lieburg, hoogleraar religiegeschiedenis en een van de sprekers.
Het begon allemaal met het spaarbusje, met daarop het portret van Abraham Kuyper. Op 1 april 1932, precies negentig jaar geleden, begon VU-vrouw Sibbeltje Verdam-Okma met een geldinzamelingsactie die een paar jaar later zou leiden tot Vrouwen VU-hulp. Meer dan honderdduizend huisvrouwen spaarden, vaak van generatie op generatie, wekelijks een dubbeltje in zo’n VU-busje. Wim Kuijken, voorzitter van de raad van toezicht van het Amsterdam UMC en spreker tijdens het symposium, toont het busje van zijn ouders. Nummer 58702 staat erop en er zit nog steeds kleingeld in.
De munten in de VU-busjes vertellen het verhaal van de enorme inzet, toewijding en onderlinge solidariteit van de vrouwen achter de schermen. In de schaduw van hun mannen lukte het ze vele miljoenen in te zamelen, waarmee in 1950 de medische faculteit werd opgericht. Hier konden gereformeerde artsen worden opgeleid, een lang gekoesterde wens binnen de zuil van Abraham Kuyper. Het geld van de spaarsters werd vanaf 1956 besteed aan de bouw van het VU-ziekenhuis, nu onderdeel van het Amsterdam UMC, met zo’n 17.000 medewerkers.
Toen de VU vanaf 1970 net als andere universiteiten door de overheid gefinancierd werd, ging het spaargeld naar vele kleinere doelen. Zo werd bijgedragen aan het toegankelijk maken van de VU-gebouwen voor gehandicapten, en werd onderzoek naar dyslectische kinderen gesteund. Dat filantropie en vrijwilligerswerk nog steeds worden gewaardeerd wordt duidelijk als Frans van Drimmelen, voorzitter van de VUvereniging, Gezien Ridderbos tot haar verrassing tot erelid benoemt wegens haar grote verdiensten voor de vereniging en de VU.
Aan het eind van de avond wordt het kunstwerk onder applaus onthuld door Sibbelien Verdam, kleindochter van oprichtster Sibbeltje Verdam-Okma. Na afloop, bij de borrel, vertelt gepensioneerd arts en VU-alumnus Johan Brilman over zijn moeder, Lien Brilman-Blom. Ze was een spaarster in de organisatie van VU-vrouwen. In Zuid-Limburg hield zij in de jaren zestig de lijsten van collectanten bij en verzamelde ze het opgepotte geld. ‘De busjes leegden we op tafel en als jongetje van tien of twaalf hielp ik haar dan met het tellen van de kwartjes en dubbeltjes’, zegt Brilman. ‘Daar maakten we rolletjes van. We hadden honderden guldens in huis. Het was een jaarlijks gebeuren.’ Lien Brilman was een van de velen. Met de onthulling van Femina denken we vanavond ook aan haar.
