Een 17e-eeuwse blik op de wereld

Dit is een kaart uit de tijd dat Nederland, of eigenlijk de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, het centrum van de wereldhandel was. Er ‘varen’ dan ook vele schepen op de oceanen en zeeën. Het is het eerste blad van een zogenaamde 'atlas factice' met een unieke samenstelling aan kaarten van verschillende herkomst. Het zijn kopergravures met vaak fraaie decoraties, waarvan 33 kaarten ingekleurd zijn. Deze wereldkaart is de eerste uit een atlas met 216 kaarten, die is uitgegeven tussen 1579 en 1705.

Terra Australis Incognita: het onbekende Zuidland
De kaart heeft een voor die tijd gebruikelijke opbouw: rechts Europa, Afrika en Azië, links Amerika. De Polen zijn afgebeeld als twee cirkels: rechtsonder de Zuidpool en linksonder de Noordpool. Op de kaart staat de Zuidpool afgebeeld als het onbekende Zuidland: Terra Australis Incognita. Ernaast staat de naam van de drukker: C.J. Visscher excudebat en het jaar 1652. Aan het graadnet is te zien dat de Mercatorprojectie gebruikt is om de wereld weer te geven. Hierdoor zijn de gebieden bij de Polen, zoals Groenland, relatief groot afgebeeld.

Een stier, kameel, gordeldier en krokodil staan symbool voor de werelddelen
De zijkant van de kaart wordt geïllustreerd met zogenaamde randgezichten. De vier hoeken van de kaart laten vrouwelijke personificaties zien van de vier bekende werelddelen: Europa met een stier, Azië met een kameel, Amerika met een gordeldier en Afrika met een krokodil. Verder zien we boven en onder het kaartbeeld Romeinse keizers te paard. Aan weerszijden zijn stadsgezichten en gekostumeerde figuren te zien. De statige heren bij ‘Amsterdam’ zijn duidelijk aan het handel drijven, zo is te zien aan de geldbuidel.

De kaarten in deze atlas zijn gemaakt door bekende kaartenmakers als Blaeu, Janssonius, Visscher en De Wit. Er zijn vooral kaarten van gebieden in Europa opgenomen. De atlas begint met deze wereldkaart.

Literatuur:
Atlas factice met 216 kaarten te zien in Beeldbank Universiteitsbibliotheek Vrije Universiteit / Lida Ruitinga. In: Caert-Thresoor 33(2014)1, p.33.

Nova totius terrarum orbis geographica ac hydrographica tabula / Claes Janszoon Visscher

Schaal [ca 1:50.000.000]

[Amsterdam] : C.J. Visscher excudebat, 1652

1 atlasblad : kopergravure ; 45 x 56 cm

Signatuur: XL.05243.- blad 1

Beeldbank: https://vu.contentdm.oclc.org/digital/collection/krt/id/2978/

Topstukken uit de VU-collecties