Religious History and Heritage - Research Team

Deze onderzoeksgroep heeft een centrale missie die d.m.v. een meervoudige aanpak nagestreefd wordt: het begrijpen van verschillende vormen van religie en religieuze uitingen in het verleden, en tevens wat dat verleden voor het heden betekent. Onze aanpak omvat onderzoek naar materiële en immateriële religieuze cultuur vanuit verschillende perspectieven. Een van de belangrijkste vragen is hoe religieuze narratieven uit het verleden gebruikt zijn en nog gebruikt worden voor het doeleinde van individuele of collectieve identiteitsvorming.

Om die vraag te beantwoorden, verdiept deze onderzoeksgroep zich in een scala aan bronnen, zowel materieel als immaterieel: traditionele archiefstukken van religieuze gemeenschappen en instituten, maar ook van lokale, provinciale en nationale overheidsorganen, liefdadigheidsorganisaties en – instituten, enz. Uiteraard zijn ook materiële cultuurobjecten (zoals kleding, rituele objecten, alledaagse voorwerpen) een van onze kernbronnen. Verder verkend onze groep eveneens ruimtelijk cultureel en natuurlijk erfgoed, zoals gebouwen, parken, en andere ruimtes of plekken die ons iets kunnen vertellen over religieuze expressies, religiositeit, en identiteit in verleden en heden.

Onze groep draagt bij aan een veelvoud van debatten: bescherming van erfgoed; duurzaamheid, impact, identiteitsvorming, diversiteit, kritische erfgoedstudies, migratie, en de veranderende plaats van religie in de hedendaagse samenleving. De onderzoeksgroep verkend hedendaagse sociale vraagstukken en hun indirecte en directe verbindingen met religie.

• Jessica Roitman, professor Joodse studies (teamleider)
• Mirjam van Veen, professor kerkgeschiedenis
• Jan van de Kamp, universitair hoofddocent kerkgeschiedenis (Hersteld Hervormd Seminarie)
• Nina Schroeder, post-doc onderzoeker kunstgeschiedenis en religieus cultureel erfgoed (Doopsgezind Seminarie)
• Matthias Smalburgge, professor geschiedenis van het Christendom
• August den Hollander, professor religieus erfgoed

Externe partners:

• Dr. Leo van Santen
• Dr. Martin van Wijngaarden

Deze onderzoeksgroep biedt supervisie aan voor onderwerpen binnen het veld van religieuze en culturele geschiedenis (in de breedste zin). Studenten krijgen veel vrijheid in het kiezen en ontwikkelen van hun eigen onderzoek. Enkele voorbeelden zijn: het bestuderen van religieuze locaties en voorwerpen in Amsterdam; bijdragen aan het onderzoeksproject Mapping Religious Heritage in Amsterdam (verbonden aan het museum ‘Ons’Lieve Heer op Solder’ in Amsterdam); het bestuderen van zeldzame boeken en voorwerpen in de historische Doopgezinde Bibliotheek in het Allard Pierson museum, of Hebreeuwse, Portugese en/of Jiddische manuscripten in de Ets Haim Bibliotheek (Joods Cultureel Kwartier) of bij de Bijzondere Collecties van de VU; bijdragen aan het lopende onderzoeksproject over religieuze migratie in Amsterdam; en, onderzoek naar de religieuze aspecten van (Nederlands) kolonialisme, met inbegrip van slavernij en emancipatie.

Mogelijke onderwerpen zijn:

“premoderne” religieuze werelden

• De strijd om identiteit in het vroege Christendom
• Betwiste christelijke narratieven in de middeleeuwen
• Het nominalisme en haar invloed op het moderne denken
• Iconoclasme (8^e en 9^e eeuw)
• De constructie van het dogmatisch denken bij de Kerkvaders

Vroegmoderne religieuze werelden

• Nederlands kolonialisme en de religieuze aspecten ervan
• Slavernij en religie in de koloniale wereld
• Joodse diaspora
• De Atlantische wereld en religieuze kruispunten
• Joodse migratie en religieuze ontwikkelingen
• Joden in Amsterdam (Sefardisch en Asjkenazisch)
• Joden in de Nederlandse Republiek
• De Sefardim
• Religie in polemische geschriften in de vroegmoderne periode
• Theologie en spiritualiteit in vroegmodern Europa
• Hugenoten in Amsterdam
• Devotionele geschriften en hun circulatie

Reformaties en hun nawerkingen

• Vrouwen en leiderschap in de 16^e eeuw
• De brieven van Johannes Calvijn aan vluchtelingengemeenten
• Het mysterie van de eerste gereformeerde synode: het convent van Wesel?
• Religieuze debatten tussen dopers en gereformeerden
• Religieuze verschillen en de materialiteit van de kerk
• Piëtistische netwerken in vroegmodern Europa
• John Bunyan en de metafoor van een pelgrimage

Teksten, materiële cultuur, landschap en bescherming

• Verhalen achter religieuze museumstukken
• Het beheren van religieuze voorwerpen in hedendaagse musea
• Religieuze afbeeldingen en de kunstmarkt
• Religie in polemische geschriften in de vroegmoderne periode (zie ook “voegmoderne religieuze werelden”)
• De functies van religieuze gebouwen in de publieke ruimte
• Kunst en geloof in de vroege Renaissance
• De autobiografie van Augustinus tot de 16^e eeuw

Dynamieken van religieuze meerderheden en minderheden

• De religieuze aanwezigheid van Islam in Amsterdam
• Doopsgezinde narratieve constructie van geweldloosheid
• Joodse gemeenschappen in Amerika
• Etniciteit, verwevenheid en religie in he Caribisch gebied

Deze onderzoeksgroep biedt supervisie aan voor projecten in de breedte van studie naar religieuze, culturele, intellectuele en sociale geschiedenis. The expertise van ons team strekt zich uit over een lange periode, beginnend bij de vroege kerk en doorlopend tot hedendaagse vraagstukken rondom religieus erfgoed en materiële en visuele religieuze cultuur. Veel onderwerpen kunnen zodoende ingebracht worden onder deze onderzoeksgroep, al gaat er specifieke aandacht uit naar religieuze migratie; Joodse geschiedenis van de vroegmoderne periode tot op het heden, de wisselwerking tussen religieuze meerderheden en minderheden, (religieuze) identiteitsvorming in Europa, religieuze locaties en voorwerpen in Amsterdam, de correlatie tussen religieuze groepsvorming en groepen die religies vormen, en reformatorisch christendom (zie hierboven).

Deze groep verzorgt onderwijs op zowel bachelor- als master-niveau. Vooral de minor ‘Religious Heritage in Amsterdam’ is nauw verbonden aan onze onderzoeksfocus, en zo ook de Master-track ‘The Future of Religious Heritage’. Onze groep vergadert elke twee maanden voor een promovendi colloquium en elke twee jaar vindt er een masterclass voor promovendi plaats. De groep biedt ook mogelijkheden voor stages en scriptiebegeleiding (BA, MA, PhD).

• Amsterdam Centre for the History and Heritage of Protestantism (ACHHP)
• Augustinian Historical Institute (Leuven)
• École Practique des Hautes Études (Parijs)
• Doopsgezind Seminarie
• Research Center Puritanism and Piety (ReCePP)
• Menasseh ben Israel Instituut voor Joodse Studies (Amsterdam)
• Mongui Maduro Bibliotheek en Museum (Curaçao)
• Samenwerking met erfgoed instituties en de cultureel erfgoedsector, zoals: Museum ‘Ons’Lieve Heer op Solder’, Amsterdam; Luther Museum Amsterdam; het Allard Pierson (Museum en Bijzondere Collecties); Bijzondere Collecties aan de Vrije Universiteit Amsterdam; Ets Haim Bibliotheek, Amsterdam; Joods Historisch Museum, Amsterdam; en, samenwerking met andere onderwijsinstellingen, zoals de Reinwardt Akademie, Amsterdam.

De onderzoeksgroep zet grote stappen in het onderzoek naar religieuze geschiedenis en cultureel erfgoed in Europa. De komende jaren hebben wij vier centrale thema’s, die leidend zullen zijn voor ons onderzoek: de veranderende plaats van religie en religieuze geschiedenis, inclusief haar materiële en immateriële nalatenschap, in een steeds-meer-seculariserende sociale sfeer; de rol van religieuze tradities in de processen van kolonisatie en dekolonisatie; de successen en mislukkingen van religieuze coëxistentie in Europa; (religieuze) migratie en de ervaringen van inclusie en exclusie van diverse groepen als nieuwkomers in Nederland.