Nieuws

Terwijl de EU bezorgd is over de effecten van de sterk gestegen energieprijzen als gevolg van de oorlog in Ukraine, moeten we oog blijven houden voor de nijpende situatie van mensen elders. In december 2022 publiceerde RPCA belangrijke conclusies van haar 38e jaarlijkse bijeenkomst over het thema “Voedsel- en veiligheidscrises in pastorale gebieden: voedselzekerheid en veerkracht”. Momenteel wordt West-Afrika geconfronteerd met complexe en onderling verbonden crises. Ter illustratie: bijna 28,9 miljoen mensen in de regio hebben momenteel noodhulp nodig. Als er geen passende beleidsmaatregelen worden genomen, kan dit cijfer oplopen tot 41,9 miljoen mensen in juni-augustus 2023, waarvan 25.500 mensen naar verwachting in een rampzalige situatie zullen verkeren. 

Meer informatie over de bevindingen en discussies van RPCA vindt u hier.

De oorlog in Oekraïne leidt tot grote zorgen over schaarste aan brandstof en voedsel, en tot een wereldwijde roep om op korte termijn de productie uit te breiden. Hoe aannemelijk het misschien ook klinkt, zulk beleid is een verkeerde reactie op de schok die door de oorlog wordt veroorzaakt. Wat nodig is, is steun aan armen, vooral in de steden; het vrijmaken van land dat nu wordt gebruikt voor biobrandstof en veevoer, maar vooral geen (populistische) acties die de nodige dieet- en energietransitie vertragen.

Terechte zorgen zijn er voor hen die lijden onder de oorlog, en ook voor miljoenen mensen elders in de wereld voor wie honger dreigt. Door de torenhoge prijzen voor voedsel en brandstof kunnen grote groepen armen, vooral in de steden, niet overleven zonder inkomenssteun. Hier ligt een rol voor het International Monetair Fonds, dat landen kan helpen met speciaal hiervoor bedoelde regelingen.

Ondertussen dreigt een hongersnood van ongekende omvang in de Hoorn van Afrika. Het Wereld Voedsel Programma van de Verenigde Naties moet voedselhulp kunnen blijven kopen en uitdelen. Hiervoor is niet alleen financiële steun nodig. De VN moet de Russische blokkades (en zelfs roof!) van voedselvoorraden in Oekraïne veroordelen en vrije doortocht van WFP-konvooien vanuit Odessa door de Zwarte Zee afdwingen. Nu veroorzaakt de oorlog niet alleen ongelooflijk veel leed in Oekraïne, maar worden ook hongerende kinderen elders het slachtoffer.

Als reactie op prijsstijgingen worden in veel landen maatregelen genomen om de gevolgen van de gestegen prijzen te verzachten. In Nederland is dat vooral het (tijdelijk) verlagen van de accijns op brandstoffen; in de VS het toestaan van de verkoop van benzine waarbij 15% ethanol is bijgemengd. Daarnaast wordt in veel landen de noodzaak tot het opvoeren van de voedselproductie benadrukt. In de EU pleiten verschillende landen, waaronder EU-voorzitter Frankrijk, voor het in het ijskast zetten van de Europese plannen voor vergroening van de landbouw omdat deze zouden leiden tot een daling van voedselproductie in de EU.

Hoe doordacht en toepasselijk deze reacties ook klinken, ze zijn het niet. Er is geen sprake van een mondiaal productieprobleem van voedsel, laat staan van brandstof. De wereldwijde reserves van tarwe zijn groot en het al dan niet verkopen van deze strategische voorraden is een politieke beslissing. Voor beslissingen over het opvoeren van de olieproductie en het vrijgeven van strategische voorraden van olie geldt hetzelfde. Het is zaak om juist niet in de remmen te gaan als het gaat om de broodnodige transities: hoge prijzen voor brandstof en veevoer sturen de consumptie de goede kant op en maken innovatie mogelijk. Verlicht de last voor de armen, maar juist niet voor allen.

Er is ook geen enkele reden om te knabbelen aan natuurgebieden, of stikstofnormen te verruimen: er is land genoeg als met name de VS en EU eindelijk stoppen met de productie van biobrandstof uit voedselgewassen. Voor de EU is het van belang om vooral nu de groene koers aan te houden. Dit jaar is de herziening van het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid aan de orde, en daarna ligt dat weer voor jaren vast. Nederland is bepaald geen voortrekker in vergroening: de eerste reactie van de Europese Commissie op de Nederlandse inzet kan worden samengevat als “veel geblaat maar weinig wol”.

Zet vooral nu vol in op vergroening, door met doordacht beleid te reageren op de oorlog. De energietransitie is nodig om een leefbare planeet achter te laten voor onze kinderen. Vergroening is ook de voorwaarde om werkelijk krachtig te kunnen reageren op misdragingen van landen als Rusland: een olieboycot nu, zonder een daling van de vraag in de EU, leidt alleen tot nog hogere wereldmarktprijzen die de armen verder schaden en Poetin helpen.  

Kortom: we praten nu veel over Europese waarden. Neem ze dan ook serieus en laat de armen en de vergroening niet het kind van de rekening worden.

Lia van Wesenbeeck, Directeur Amsterdam Centre for World Food Studies, Vrije Universiteit Amsterdam.

Met dank aan Michiel Keyzer, Ben Sonneveld en Bart van den Boom.