8. Zijn er maatregelen om het afvalbeleid te verduurzamen?

I. Dit is opgenomen in ons beleid

Zero waste in 2030
We werken al jaren samen met onze partner PreZero, expert op het gebied van duurzaam afvalbeheer. Een roadmap geeft de route aan. Het doel is de hoeveelheid restafval ieder jaar te verminderen en het scheidingspercentage ieder jaar te verhogen, tot ‘zero waste’ in 2030.

Het afvalbeleid is beschreven in de visie Zero Waste 2030. De ambitie van de VU in deze visie luidt als volgt: “Het is onze ambitie als VU om onze CO₂-footprint te verkleinen en na 2030 een klimaatpositieve footprint te hebben. Zo kunnen we met de bedrijfsvoering van de VU bijdragen aan het minimaliseren van de klimaatverandering. Op gebied van afval hanteren we de R-ladder. De R-ladder geeft de mate van circulariteit aan. De R-ladder heeft 6 tredes (R1 tot en met R6) die verschillende strategieën van circulariteit weergeven. Strategieën hoger op de ladder, besparen meer grondstoffen. Hoe hoger een strategie op de R-ladder staat, hoe meer circulair de strategie is. Waarbij R1 de hoogste trede is.

Onze ambitie is om steeds hoger op de R-ladder komen. Dit doen we door na te denken over hoe we afval kunnen voorkomen en het gebruik van grondstoffen kunnen verminderen. Het afval dat we produceren, zamelen we gescheiden in, zodat materialen en grondstoffen zo veel als mogelijk opnieuw gebruikt kunnen worden. In het kort: Reduce, Re-use en Recycle.

1. Minder afval
2. Gescheiden inzamelen (in 25 afvalstromen)
3. Hoogwaardig verwerken

Ook in Sustainable Campus 2020-2025 staat het afvalbeleid inclusief verduurzaming beschreven en in de Product- en Dienstencatalogus van de Facilitaire Campus Organisatie (FCO). De ambitie van de VU is onlangs weer bekrachtigd in de ambitieverklaring 2021-2025 met de Green Business Club van de Zuidas. In deze verklaring staat voor afval Zero Waste (zie onder) en twee concrete ambities voor voedsel en circulaire inkoop.

Naast afvalbeleid is ook inkoopbeleid cruciaal in het verduurzamen van het afval. In onze (Europese) aanbestedingen concretiseren we de duurzame ambities en eisen in de uitvraag.  

Een voorbeeld van een dergelijke eis staat in onze aanbesteding: “Opdrachtnemer dient actief een verminderde belasting van het milieu na te streven van zijn producten, diensten, grond- en hulpstoffen. Opdrachtnemer dient de VU direct in kennis te stellen van milieuvriendelijke alternatieven tijdens de duur van de overeenkomst. Het beleid van Opdrachtnemer zal passen binnen het beleid van “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen” zoals opgesteld door de stichting MVO Nederland)”.

Specifiek is het afvalbeleid te vinden in de Europese Aanbesteding van Afvalinzamelingsmiddelen, -transport en verwerking . Onder paragrafen 1.5, , 4.1.3  en 5.2 staat dat de VU de PIANOO-criteria hanteert en nog extra eisen stelt. (PIANOO = Expertisecentrum Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat).

Een ander goed voorbeeld is duurzame catering en vending en de aanbesteding hardware. Ook hier worden extra eisen/vragen opgenomen in de offerteaanvraag.

De naleving van de contracten gebeurt door de VU-contractmanager. De contractmanager houdt nauwgezet toezicht op de uitvoering en levering inclusief de eventuele bonus/malus-afspraken.

De VU heeft de ambitie uitgesproken om 100% circulair in te kopen in 2030. Het onderhoudsbeleid (pagina 15 en 16) van de VU draagt maximaal bij aan deze ambitie. Aan de hand van de circulaire verwerkingsladder (R-ladder) wordt beschreven in welke mate het onderhoudsbeleid bijdraagt aan circulariteit (10-R’s). Ook binnen het onderhoudsbeleid is er een prioritering van de 10-R’s. 

Zo kiest de VU altijd voor 1 t/m 3 (Rethink/Redesign/Reduce): het product slimmer gebruiken en maken. Hier geldt ‘pas toe of leg uit’. Mocht dit onverhoopt geen optie zijn, dan moet gekozen worden uit 4 t/m 8 (Reuse, Repair, Refurbish, Remanufacture, Repurpose): levensduur verlengen van product en onderdelen. Hier geldt ‘leg goed uit’. Als er geen circulaire oplossing kan worden ingezet, blijven 9 en 10 (Recycle, Recover) over: nuttig toepassen van materialen. Ook hier geldt uiteraard ‘leg heel goed uit’.

Duurzaam onderhoudsbeleid

De VU zal haar gebouwen duurzaam onderhouden en heeft dit vastgelegd in nieuw onderhoudsbeleid. Dit duurzame onderhoudsbeleid is onlosmakelijk verbonden met de duurzame nieuwbouw op de VU Campus. Behalve het realiseren van deze duurzame nieuwbouw is meteen ook vastgelegd op welke wijze deze duurzaam onderhouden worden. Duurzaamheid is integraal onderdeel van een aanbesteding en van het onderhoud van gebouwen. 

De VU heeft de ambitie uitgesproken om in 2030 100% circulair in te kopen. Het onderhoudsbeleid (pagina 15 en 16) van de VU draagt maximaal bij aan deze ambitie. Aan de hand van de circulaire verwerkingsladder wordt beschreven in welke mate het onderhoudsbeleid bijdraagt aan circulariteit (10-R-s). Ook binnen het onderhoudsbeleid is er een prioritering van de 10-R’s. Zo kiest de VU altijd voor 1 t/m 3: het product slimmer gebruiken en maken (hier geldt ‘pas toe of leg uit’). Mocht dit onverhoopt geen optie zijn, dan moet gekozen worden uit 4 t/m 8: levensduur verlengen van product en onderdelen (hier geldt ‘leg goed uit’). Als er geen circulaire oplossing kan worden ingezet, blijven 9 en 10 over: nuttig toepassen van materialen (ook hier geldt uiteraard ‘pas toe of leg uit’).

Voor de presentatie van de resultaten van het afvalbeleid gebruikt de VU de Milieubarometer. In deze milieubarometer is voor eenieder publiekelijk inzichtelijk wat de milieuverbeteringen op afvalgebied in de laatste 8 jaar, sinds 2014, zijn.

II. Er wordt actie in de praktijk ondernomen en deze acties worden gemonitord en doorontwikkeld

De VU beslist binnenkort over de nieuwe universiteitsbrede duurzaamheidsvisie en VU-medewerkers en -studenten spelen een belangrijke rol in het adviseren van het College van Bestuur via de Sustainability University Assembly.

Monitoring en doorontwikkeling van het verduurzamen van afvalbeleid vinden plaats op basis van verschillende initiatieven: 

• periodieke evaluatie van de route naar Zero waste in 2030
• het jaarverslag, afvalcijfers behoren tot de kerngegevens en op pagina 67 een beschrijving van de resultaten
• een impressie duurzame projecten in de campus gezien vanuit de SDG’s (SDG’S 12 en 13)

De aanbesteding in 2023 heeft uiteindelijk geresulteerd in een samenwerking tussen de VU en partner PreZero in ‘Samen naar Zero Waste in 2030’. Doelgericht naar Zero Waste werken begint met inzicht. Hiervoor heeft PreZero onder andere met Green Office VU en geïnteresseerde medewerkers grondstoffenanalyses uitgevoerd op de VU Campus; deze analyses dienen als nulmeting. Zij geven inzicht in het restafval van de VU, en zijn dus een startpunt waarmee we kunnen gaan werken aan het voorkomen, hergebruiken en recyclen van dit ‘afval’ (we gebruiken hiervoor de R-ladder als handvat). Zo hebben we meer inzicht in ons vertrekpunt op weg naar Zero Waste en kunnen we onze voortgang effectief meten. Deze grondstoffenanalyses herhalen wij op jaarlijkse basis. 

De resultaten van de grondstoffenanalyses tonen aan dat 80% van het restafval geen restafval hoeft te zijn. Deze 80% bestaat met name uit GFT (41%), plastic en drankenkartons (16%), tissues (11%), koffiedik (9%) en papier/karton (3%).

De VU en PreZero zijn aan de slag gegaan met de uitkomsten van de analyse en inmiddels lopen de volgende initiatieven:

• Het verwijderen van Single Use Coffeecups van de campus.
• Het succesvol scheiden van koffiedik aan de bron.
• Het verder uitrollen van bronscheiding om papier/karton en plastic en drankenkartons op de hele campus in te zamelen.
• Een succesvolle pilot tissues waarin tissues worden gerecycled tot plafondplaten.
• Een pilot GFT om te onderzoeken of de VU GFT gaat scheiden aan de bron.

Andere concrete acties van de afgelopen jaren en ambities die inmiddels in uitvoering zijn:

• Sinds februari 2024 heeft de VU als een van de eerste universiteiten een statiegeldautomaat.De eerste 8 maanden zijn er 30.000 statiegeldverpakkingen ingeleverd.
• De VU werkt in de Amsterdam Economic Board samen met bedrijven, andere kennisinstellingen en overheden aan de slimme, groene en gezonde toekomst van de Metropool Amsterdam. Zij neemt actief deel aan het initiatief “inkopen met impact” die zich richt op circulair inkopen.
• De VU is één van de kennisinstellingen die deelneemt aan VANG (van afval naar grondstof) van Rijkswaterstaat.
• Er worden gesprekken gevoerd met een aantal partijen om het restafval beter te scheiden. Naast de afvalinzamelaars en aanbieders van eten en drinken op de campus, zijn dat SOOP Pantar, Dysons, Rondo, Waste Brothers.
• In de Buyer Group ICT hardware werken we samen met onder meer overheden en andere voor ICT-keten die volledig circulair, klimaatneutraal, transparant en eerlijk zijn.
• De VU scheidt de afvalstoffen in meer dan 20 fracties. Een van de lange termijn doelen is om nog meer in te zetten op het voorkomen van afval en op scheiden van kunststoffen uit het restafval en betere afvoer van E-waste. De VU blijft streven naar een vermindering van de hoeveelheid afvalstoffen door bij het inkopen van goederen eisen te stellen aan terugname van verpakkingen door leveranciers en eisen te stellen aan de verpakkingen zelf om zo bij te dragen aan een meer circulaire economie.
• De Green Business Club (GBC) zet nieuwe stappen door op de campus een SWILL op te zetten die organisch afval verwerkt, water bespaart en energie produceert. Project Join the Pipe wordt ook uitgebreid zodat er nog meer watertappunten op de campus zijn. Er wordt een bewustmakingscampagne opgezet om de kennis over afvalscheiding op de campus beter te vergroten. Er wordt een nieuwe samenwerking opgezet met de Facilitaire Campus Organisatie (FCO) en Gemeente Amstelveen om restafval te verminderen en de afvalstromen te reinigen. Verder zijn er sterkere papieren wc-handdoekjes geïmplementeerd die het gebruik terugbrengen tot slechts 2 handdoekjes voor het handen drogen. Daarnaast is er een bewustwordingscampagne gestart door stickers bij de wasbakken te plaatsen met de tekst 'One or two will do'.
• Op verschillende locaties op de VU Campus staan grote PET-flessen, waar medewerkers en studenten hun lege PET-flessen in kunnen gooien. Met als doel het terugdringen van plastic afval is Green Office VU erin geslaagd om een PET-vrije bidonclausule toe te voegen aan het huidige cateraarcontract. Samen met de zeer succesvolle Join the Pipe-navulpunten voor waterflessen verspreid over de campus, zorgt deze verandering voor een nog lagere afhankelijkheid van wegwerp-PET-flessen en daarmee een vermindering van plastic afval. Daarnaast wordt gewerkt aan een PET-vrije frisdrankautomaatclausule voor de gehele campus. Als dit wordt goedgekeurd, betekent dit dat PET-flessen helemaal niet in automaten worden verkocht, waardoor het plastic afval verder wordt verminderd.
• Naar aanleiding van een uitgevoerde waste-lab: het plaatsen van afvalcontainers voor drie stromen op strategische locaties en waar mogelijk vermindering van het vervangen van vuilniszakken. Het waste-lab is uitgevoerd, momenteel actualiseert de VU haar afvalbeleid in de openbare ruimte op basis van dit onderzoek.
• Vooruitlopend op nieuwe wetgeving zijn alle wegwerpbekers verwijderd uit de hele VU.
• Tegengaan voedselverspilling zie vraag 14.
• Eisen aan e-waste in de aankoop van netwerkapparatuur. Met de leverancier van hardware wordt momenteel gewerkt aan een Document Afspraken & Procedures om apparatuur dat voor recycling bestemd is standaard tenminste volgens de WEEELABEX standaard te verwerken.
• De VU ambieert voor nieuwbouw en de sloop van het W&N gebouw het niveau excellent van BREEAM. Deze ambitie ligt vast in het Generiek Programma van Eisen, een deel daarvan is een duurzaamheidskeurmerk waarbij het niveau wordt bepaald door de inspanning. De ambitie van de VU is om vrijwel alle credits te behalen die te maken hebben met afval.
• Green Office VU en FCO hebben een afval onderzoek uitgevoerd om te meten hoe het gedrag van mensen verandert als zij afval moeten scheiden. Daarvoor worden alle blauwe afvalbakken voor restafval vervangen door recyclestations om de afvalstromen van de VU schoner te krijgen: restafval vermindert en gescheiden afval neemt toe.
• Afval en vooral afvalvermindering krijgen permanent aandacht bij onder meer  Green Office VU. Met het doel zo weinig afval als mogelijk te veroorzaken organiseerde Green Office VU meerdere evenementen en workshops zoals een Repaircafé, lezingen en de Afval Lab samen met de Green Business Club.
• Voor het project ‘Afvalue: uit de kast, in de bak!’ hebben de Green Business Challengers alles uit de kast getrokken om met mooie displays Zuidassers te bewegen hun oude pakken, overhemden en telefoons in te leveren. VU was een van de deelnemers bij deze ludieke actie en had ook een inzamelpunt tijdens de campagne.
• Bijdrage aan zero waste ambitie GBC Zuidas: het doel van het project Zero Waste Zuidas is om in gezamenlijkheid met bedrijven op de Zuidas afvalinzamelaars te motiveren om te komen tot nieuwe businessmodellen waarbij hoogwaardige verwerking leidend is en storten, verbranden of in het buitenland laten verwerken tot het verleden gaat behoren. De VU behoort tot de koplopers.

III. Studenten en andere stakeholders worden betrokken bij het proces

De VU beslist binnenkort over de nieuwe universiteitsbrede duurzaamheidsvisie en VU-medewerkers en -studenten spelen een belangrijke rol in het adviseren van het College van Bestuur via de Sustainability University Assembly.

Het College van Bestuur (CvB) is op de campus in gesprek gegaan met de VU-gemeenschap om te praten over thema’s die hen nauw aan het hart liggen. Vragen, voorstellen en ideeën van studenten en medewerkers zijn meegenomen naar talkshows. De talkshow van 30 november 2022 ging over duurzaamheid.

Afval wordt onder meer in de Milieubarometer gemonitord en gerapporteerd. Verder zijn afvalbesparingsacties uit Sustainable Campus 2020-2025 (bijvoorbeeld Verminderen afval (12.1), Zero Waste Zuidas 2030 (12.2) PET (water)vrije campus (12.4) en Verminderen e-waste (12.7)) opgenomen in de jaarplancyclus van de diensten. In die cyclus wordt de voortgang via kwartaalrapportages door Bureau Bestuurszaken van het CvB bewaakt. Bij het opstellen van deze acties en Sustainable Campus 2020-2025 zijn studenten en andere stakeholders intensief betrokken (aantonen met projecten).

Verder monitort het Programmateam alle beschreven projecten in onderlinge samenhang. Studenten zijn hierin vertegenwoordigd via Green Office VU. Met het KPI-dashboard Cluster Organisation wordt de voortgang permanent gemonitord van de projecten. Dit KPI-dashboard wordt ook gebruikt om het CvB op de hoogte te houden over de voortgang van het verduurzamen van de campus.

Om de 6 bouwstenen samen te vatten vanuit het standpunt van een student: actieve participatie van studenten/stakeholders bij de VU wordt aangemoedigd in onderwijs, onderzoek en campusactiviteiten. Dit omvat bijvoorbeeld beleidsvorming, projectdefinities en inkoop. Alle stemmen worden gehoord en serieus genomen door het bestuur en de medewerkers van de VU. Naar de mening van de studenten zijn alle 6 blokken van jongerenparticipatie meer dan voldoende beschikbaar bij de VU. [Analyse en volledige tekst beschikbaar.]

IV. Deze beleids- en visiedocumenten zijn transparant in te zien, en online te vinden

• De Milieubarometer is voor eenieder beschikbaar, onder andere via de website vu.nl/duurzaamheid
• De Visie op afval
• VU Strategie 2020-2026 Midterm review
• KPI-dashboards Cluster Organisation en de Toelichting bij het KPI-dashboard
• Het Onderhoudsbeleid (pagina 15 en 16)
• en alle links in de beantwoording van deze vraag

Green Office VU

Green Office VU is betrokken bij vele initiatieven om circulariteit binnen de VU onder de aandacht brengen. Hieronder vier belangrijke initiatieven:

• Gratis kledingruil
• Gevonden voorwerpen en elektronica
• Gratis boeken en duurzame bibliotheek
• Move Out Clean Out-evenement

Gratis kledingruil

We hebben een vaste plek in ons kantoor met tweedehands kleding die gedoneerd is door studenten, medewerkers en andere organisaties. Hiermee kunnen we gratis kleding aanbieden aan studenten, medewerkers en bezoekers die het nodig hebben. Om een ​​eerlijke toegang voor iedereen te garanderen, moedigen we mensen aan om alleen mee te nemen wat ze nodig hebben.

Beschikbare items zijn onder andere jeans, shirts, jassen, hoeden, handschoenen, schoenen, sjaals en paraplu's. Dankzij een continue stroom van donaties roteren we het aanbod op basis van de seizoenen.

Het initiatief is zeer bekend onder de VU-gemeenschap en we hebben regelmatig bezoekers die  langskomen om de beschikbare items te bekijken. Daarnaast bouwen we dit initiatief uit met pop-up-tweedehands kleding op verschillende evenementen op de campus.

Verloren en gevonden elektronica

Na een bepaalde bewaarperiode delen we ook gratis de niet-opgehaalde elektronica uit de gevonden voorwerpen uit. Dit initiatief is voor met name internationale studenten zeer effectief gebleken die vaak niet de juiste opladers of adapters voor de Nederlandse stroompunten hebben.

Gratis boeken en duurzame bibliotheek

Het afgelopen jaar heeft Green Office VU een ‘duurzame bibliotheek’ geïnstalleerd die studenten de kans geeft om boeken te lenen in plaats van deze nieuw te moeten kopen. Zo blijven boeken langere tijd in omloop ten behoeve van meerdere studenten.

Green Office VU heeft ook veel boeken opgenomen van faculteiten die verhuisd zijn van locatie vanwege de sloop van het Wis- en Natuurkundegebouw. ​​Dit zijn boeken die anders weggegooid zouden zijn, maar nu een tweede leven krijgen in de bibliotheek van Green Office VU. De rest van de boeken van faculteiten zijn op de juiste manier afgevoerd via papierrecycling in samenwerking met de afdeling Afvalbeheer.

Move Out Clean Out-evenement

Het Move Out Clean Out- evenement (MOCO) is een gezamenlijk initiatief van DUWO en de Vereniging Bewoners Uilenstede (VBU) waarmee studenten spullen kunnen doneren bij het verhuizen en ook andersom gratis benodigdheden kunnen ophalen bij het intrekken. 

Green Office VU speelt een belangrijke rol bij het organiseren, hosten en communiceren met studenten voor het evenement. Het doel is om 200 gedoneerde items van vertrekkende studenten te verzamelen en 95% daarvan te herverdelen onder nieuwe studenten. Zo worden items als boilers, kledinghangers, borden en elektronica verzameld. 

Deze donaties worden bewaard totdat er nieuwe huurders arriveren, met aangewezen tijdslots voor het ophalen. Door het hergebruik van huishoudelijke benodigdheden te faciliteren, wordt circulariteit gestimuleerd en vermindering van afval.

Terug naar de pagina 'SustainaBul: vragen en antwoorden'