Zorgnetwerken van kwetsbare ouderen, Sociologie

Link naar pdf en naar de publicatiepagina van Zorg voor Beter.

Verslag van een pilotonderzoek naar de inzet van een digitale tool om de communicatie met mantelzorg te verbeteren.

Rapport met cover

Rapportage over de samenwerking van thuiszorgmedewerkers met mantelzorgers en andere organisaties:
Groot formaat (met cover)
Klein formaat (zonder cover)

De belangrijkste conclusies van het onderzoek staan samen met aanbevelingen, vragenlijsten en belangrijke dilemma’s waar thuiszorgorganisaties in 2013 mee te maken hebben in de brochure: ‘Samen zorgen met mantelzorgers en andere professionals’:
Groot formaat (met cover)
Klein formaat (zonder cover)

Onderzoeksrapportage over de samenwerking tussen mantelzorgers, professionals en vrijwilligers in de thuiszorg:
Groot formaat (met cover)
Klein formaat (zonder cover)

Voor verschillende doelgroepen zijn brochures ontwikkeld om de samenwerking tussen mantelzorgers en professionals in de thuiszorg te verbeteren:
Brochure voor mantelzorgers
Brochure voor professionals in de thuiszorg
Brochure voor thuiszorgmanagers

Onderzoeksrapportage over de samenstelling van zorgnetwerken van kwetsbare thuiswonende ouderen:

Groot formaat (met cover)
Klein formaat (zonder cover)

ONDERZOEKSVRAGEN

• Hoe zijn zorgnetwerken van kwetsbare ouderen samengesteld?
• In hoeverre is er samenwerking en afstemming tussen de hulpverleners in het zorgnetwerk en wat zijn mogelijke knelpunten?
• In hoeverre werken de zorginstellingen achter de professionele zorgverleners samen?
• Veranderen zorgnetwerken onder invloed van veranderingen in gezondheid en sociale omgeving van de oudere?
• In hoeverre dragen zorgnetwerken bij aan de kwaliteit van leven van ouderen?

AANPAK

Een deel van de resultaten komt voort uit de dataverzameling van de Longitudinal Aging Study Amsterdam. Ongeveer 1500 ouderen zijn geïnterviewd. We inventariseren wie uit het persoonlijke netwerk én welke formele hulpverleners betrokken zijn in de hulp die gegeven wordt aan de oudere. Ook brengen we in kaart wat voor soort hulp elke hulpverlener geeft.  

Daarnaast zijn via acht zorg- en drie vrijwilligersorganisaties in de regio Amsterdam 75 thuiswonende ouderen en hun hulpverleners geselecteerd voor dit onderzoek. De ouderen kregen zorg van minimaal twee typen hulpverleners: een mantelzorger, vrijwilliger of professionele hulpverlener. We hebben de oudere en zijn of haar belangrijkste hulpverleners geïnterviewd. Vervolgens is in kaart gebracht hoe de zorgnetwerken zijn samengesteld, in hoeverre er sprake is van overleg en samenwerking tussen de verschillende hulpverleners en in hoeverre dit samenhangt met de ervaren kwaliteit van zorg. We brengen de succesfactoren en knelpunten in de samenwerking aan het licht, vanuit de verschillende perspectieven van de betrokkenen in het zorgnetwerk. De 75 ouderen zijn na een jaar nogmaals benaderd om te onderzoeken hoe zorgnetwerken in de tijd veranderen.

Een tweede doel is om de samenwerking van de zorginstellingen achter de professionele zorgverleners te onderzoeken. Hiervoor hebben we managers en zorgcoördinatoren geïnterviewd die zich bezig houden met beleid en bestuur van de organisatie ten aanzien van samenwerking.

HOE THUISZORGORGANISATIES SAMENWERKING ORGANISEREN: VISIES, PRAKTIJKEN EN DILEMMA’S

In deze onderzoeksrapportage beschrijven we de zorgpraktijk in de regio Amsterdam anno 2013, en zoeken we naar aanknopingspunten hoe thuiszorgorganisaties de drie uitdagingen van (1) het versterken van de samenwerking met mantelzorgers, (2) het vergroten van het aandeel van de informele zorg en (3) het organiseren van samenwerking met andere lokale organisaties in de hulpverlening zouden kunnen oppakken in de veranderende beleidscontext vanaf 2015. We baseren ons daarbij op interviews die zijn gehouden met medewerkers van zes thuiszorgorganisaties in de regio Amsterdam over hun visie op en de praktijk inzake samenwerking met mantelzorgers, vrijwilligers en andere (thuiszorg)organisaties. In verschillende hoofdstukken worden visies, praktijken en dilemma’s van medewerkers van thuiszorgorganisaties besproken.

Rapportage Hoe thuiszorgorganisaties samenwerking organiseren: visies, praktijken en dilemma’s

De belangrijkste conclusies van het onderzoek staan samen met aanbevelingen, vragenlijsten en belangrijke dilemma’s waar thuiszorgorganisaties in 2013 mee te maken hebben in een brochure: ‘Samen zorgen met mantelzorgers en andere professionals’

SAMEN ZORGEN VOOR THUISWONENDE OUDEREN

Deze rapportage beschrijft de samenwerking tussen mantelzorgers, professionals en vrijwilligers in de thuiszorg. Overleg tussen deze verschillende hulpverleners komt weinig voor. Maar als er overlegt wordt, zijn het vooral de thuiswonende mantelzorgers die contact hebben met verzorgenden of verpleegkundigen. Formele en informele hulpverleners noemen veelal dezelfde succesfactoren in de samenwerking, namelijk goede communicatie en overleg over de zorg, een goede taakverdeling in de zorgverlening en een goede relatie tussen de hulpverleners.

Rapportage Samen zorgen voor thuiswonende ouderen

Online bijlage met uitgebreide tabellen

Aan de hand van de onderzoeksresultaten zijn ook brochures ontwikkeld om de samenwerking tussen mantelzorgers en thuiszorgmedewerkers te verbeteren:

Brochure voor mantelzorgers
Brochure voor professionals in de thuiszorg
Brochure voor thuiszorgmanagers

ZORGNETWERKEN VAN KWETSBARE OUDEREN

Deze onderzoeksrapportage beschrijft de gemengde zorgnetwerken van kwetsbare, thuiswonende ouderen. Er komen veel verschillende hulpverleners over de vloer bij de ouderen. Gemiddeld bijna tien hulpverleners, waarvan minder dan een derde informele hulpverlener (mantelzorger of zorgvrijwilliger) is. Ouderen ervaren nauwelijks de regie over de zorg in deze grote zorgnetwerken. Als er meer informele hulpverleners betrokken zijn, beoordeelt een oudere de zorg positiever en ervaart (samen met hen) een grotere regie over de zorg.

Er zijn vier typen zorgnetwerken te onderscheiden: een klein gemengd zorgnetwerk, een spilzorgernetwerk, een familiezorgnetwerk en een formeel zorgnetwerk. Deze typen zorgnetwerken verschillen naar omvang, samenstelling, mate van contact en taakverdeling tussen hulpverleners.

Rapportage Zorgnetwerken van Kwetsbare Ouderen

Online bijlage met uitgebreide tabellen

VELDWERKVERSLAG FASE 1 EN 2

In dit verslag vindt u een overzicht van de stappen die zijn gezet om data te verzamelen voor het onderzoek "Zorgnetwerken van Kwetsbare Ouderen". Het gaat om de periode van juni 2011 tot en met december 2013

NOG TE VERWACHTEN EINDPRODUCTEN

1. Twee proefschriften, gebaseerd op Engelstalige artikelen. Lezingen op (inter)nationale congressen en publicaties in vakbladen voor de zorg.

Het onderzoeksproject wordt uitgevoerd door de VU (faculteit sociale wetenschappen, afdeling sociologie en afdeling organisatiewetenschappen) en VUmc/EMGO+ Instituut voor Gezondheid en Zorgonderzoek.

Het onderzoeksprojectteam bestaat uit:
 
Dorly Deeg
Peter Groenewegen
Marjolein Broese van Groenou
Marianne Jacobs
Marieke van Wieringen 
Ilse Zwart-Olde

Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met Marianne Jacobs Email: m.t.jacobs@vu.nl Telefoonnummer: +31 20 59 87022

PRESENTATIES

Informele zorgnetwerken van ouderen. Hoe organiseren zij zich?

Exploring the rol of home care organizations in the composition and functioning of mixed care networks of frail older adult

Informal-formal caregiver relationships within care networks of older adults

LINKS

Nationaal programma ouderenzorg

lasa  

Amsterdam Center on Aging

Ouderennet Vumc

EMGO+ Instituut voor Gezondheid en Zorgonderzoek

Kennisplein Zorg voor Beter

Om beter aan te sluiten bij de kennisbehoefte in de praktijk, zijn er 26 experts vanuit verschillende disciplines en organisaties die met ons project meedenken. Taken van de begeleidingsgroep zijn: adviseren over de opzet en uitvoering van het onderzoek, interpreteren van de resultaten voor de situatie van ouderen en mantelzorgers, adviseren over de implementatie van de resultaten in de eigen gebruikersgroepen en meedenken over de eindproducten.

BIJ­EEN­KOMST 6 SEP­TEM­BER 2013

Op 6 september 2013 heeft de begeleidingsgroep feedback gegeven op drie brochures over samenwerking tussen mantelzorgers en thuiszorgprofessionals. De brochures zijn bedoeld voor mantelzorgers, medewerkers en managers in de thuiszorg. Belangrijkste feedback: houd de tekst kort en kom met concrete actiepunten voor de betreffende doelgroepen. Daarnaast is meegedacht over de inhoud van een derde rapport over hoe zorgorganisaties vormgeven aan de samenwerking met mantelzorgers. Belangrijk is dat de inzichten gericht zijn op het prettiger maken van de zorg voor ouderen.

BIJ­EEN­KOMST 25 OK­TO­BER 2012

25 oktober 2012 is de begeleidingsgroep van het onderzoeksproject voor de tweede keer bijeengekomen. Mensen vanuit verschillende sectoren hebben in drie groepen meegedacht over de rapportage van de resultaten. Men gaf aan waar informatie werd gemist en er zijn nuttige tips gegeven over de presentatie van de resultaten. De definitieve rapportage wordt begin 2013 verwacht. Daarnaast is meegedacht over dataverzameling van het tweede deelproject (interviews met managers van de zorgorganisaties). De dataverzameling gaat in december 2012 van start.

BIJ­EEN­KOMST 24 MEI 2011

24 mei 2011 kwam de begeleidingsgroep bijeen om te adviseren over het onderzoeksdesign en de vragenlijsten van ons onderzoeksproject. Het was een inspirerende en zinvolle ochtend! Hieronder noemen we een aantal van de vele waardevolle punten die zijn genoemd.

Grote knelpunt(en) waar dit onderzoek zicht op moet geven:

• Wie voert de regie binnen de zorgnetwerken en houdt in de gaten of de zorg toereikend genoeg is? En wie voert de regie (of zou dit moeten doen) als oudere en mantelzorger dat zelf niet kunnen?
• Zicht geven op het gebrek aan afstemming en coördinatie in het formele zorgnetwerk en tussen het formele en het informele netwerk.
• De slechte voorbereiding van (ook nog gezonde) ouderen op de periode van kwetsbaarheid.

Selectie zorgnetwerk

• Bij de selectie van de ouderen voor dit onderzoek is het van belang de meest kwetsbare ouderen niet (onbedoeld) uit te sluiten.
• De belangrijkste mantelzorger is niet perse degene die het meeste uren zorgt, maar kan ook degene zijn die bijvoorbeeld elke dag even belt. Bij de keuze voor welke netwerkleden we willen interviewen, uitgaan van de oudere: wat is het ‘beleefde’ netwerk?
• Er is voorkeur om het brede netwerk van de oudere te ondervragen. Liever allerlei verschillende uitvoerende beroepskrachten dan managers op een hoger niveau. Het is van belang de complexiteit van de hele zorg in beeld te brengen. En wat is de rol van de huisarts?

Vragenlijsten

• Verzoek vanuit de begeleidingsgroep is of we in ons onderzoek gericht willen zijn op de ‘goede voorbeelden’. Wat zijn succesfactoren van goede samenwerking? Als het goed werkt, hoe is de zorg ‘anders’ aangepakt?
• Er is interesse in het proces (van het ontstaan) van ‘het zorgnetwerk’. Op welke moment is de mantelzorger betrokken geraakt? Wanneer kwamen er professionals in het netwerk? Kan de professional ook een hindermacht zijn?

Lees hier het uitgebreide verslag

4 maart 2015

Wat houdt een goede samenwerking met mantelzorgers in? Hoe komt de organisatie(structuur) een goede samenwerking ten goede? En wat zijn de mogelijkheden voor het betrekken van vrijwilligers? Deze vragen stonden centraal tijdens de studiemiddag op woensdag 4 maart: een bijeenkomst gericht op professionals, managers en beleidsmedewerkers in de thuiszorg, georganiseerd door de Vrije Universiteit en het Expertisecentrum Mantelzorg. De bijeenkomst ging over samenwerking in de zorg; zowel de samenwerking tussen mantelzorgers en professionals op individueel niveau als op organisatorisch niveau. Na de presentatie van de resultaten van het project Zorgnetwerken van Kwetsbare Ouderen van de Vrije Universiteit warden drie workshops gegeven over de organisatie van samenwerking: visies, praktijken en dilemma’s, het samenwerken met mantelzorgers en het network en samenwerken met vrijwilligers.

25 februari 2015

In de nieuwsbrief van ZonMW vertelt Marianne Jacobs over het onderzoeksproject 'Zorgnetwerken van Kwetsbare Ouderen'. Het interview vindt u hier.

27 november 2014

Op 1 december organiseert ZonMw het congres 'Kennis in de Buurt'. Hier zullen Marjolein Broese van Groenou en Maaike Dautzenberg tijdens de tweede sessieronde de resultaten van het rapport over samenwerking tussen mantelzorgers, professionals en vrijwilligers in de thuiszorg en training voor thuiszorgprofessionals presenteren. Meer informatie vindt u hier.

28 oktober 2014

In deze aflevering van Zembla geeft Marjolein Broese van Groenou haar visie op de grenzen van de mantelzorg. Klik hier om de aflevering te bekijken.

28 oktober 2014

Op 1 december 2014 zal op het ZonMw congres Zorg en ondersteuning in de buurt (Jaarbeurs Utrecht) een presentatie worden gegeven over hoe thuiszorgorganisaties samenwerking met mantelzorgers organiseren. Marjolein Broese van Groenou zal de kern van het rapport ‘Hoe thuiszorgorganisaties samenwerking organiseren: Visies, dilemma’s en prakijken’ brengen en een overzicht geven van aanbevelingen en checklists waarmee zorgorganisaties samenwerking kunnen verbeteren. Maaike Dautzenberg zal aansluitend inzicht geven in de training die is ontwikkeld om professionals in de thuiszorg te helpen contact met mantelzorgers te leggen en te onderhouden. Klik hier voor meer informatie.

29 april 2014

Samenwerking met mantelzorgers wordt voor professionals in de thuiszorg steeds belangrijker, en komt steeds meer onder de aandacht te staan. Maar hoe zorg je eigenlijk samen met mantelzorgers? En hoe weet je welke mantelzorgers er zijn? Het project ‘Zorgnetwerken van Kwetsbare Ouderen’ van de Vrije Universiteit deed hier onderzoek naar en heeft een aantal resultaten van hun onderzoek vertaald in een animatie "Samen zorgen met mantelzorgers", mede mogelijk gemaakt door de Stichting Hofjes Codde en Van Beresteyn.