Algemene vragen
Waarom is het voorgenomen besluit genomen om de afdeling Aardwetenschappen te reorganiseren?
De Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de Faculteit der Bètawetenschappen (Bèta) kampen met financiële uitdagingen door bezuinigingen en dalende studentenaantallen. Ondanks eerdere reorganisaties heeft de afdeling Aardwetenschappen al langdurig structurele financiële tekorten, die afgelopen jaren gedeeltelijk zijn opgevangen door andere afdelingen. Deze structurele tekorten moeten worden omgebogen. Daarnaast is de steun van andere afdelingen in deze mate niet langer mogelijk gezien de totale bezuinigingsopgave van de faculteit.
Hoe is het proces tot het voorgenomen besluit tot reorganisatie door de tijd verlopen?
De afdeling Aardwetenschappen kampt al jarenlang met structurele tekorten. Sinds 2022 zijn hierover gesprekken gevoerd met het managementteam van de afdeling met de vraag om met plannen te komen. Door toegenomen kosten en dalende inkomsten, o.a. veroorzaakt door stijgende personele lasten, inflatie, huisvestingskosten, terugloop van het aantal (internationale) studenten en overheidsbezuinigingen, moet de Vrije Universiteit Amsterdam de financiële gezondheid herstellen door een besparing van 60 miljoen euro te realiseren, met voor de Faculteit der Bètawetenschappen (Bèta) een besparingsopgave van 26,5 miljoen euro. Daarom heeft de faculteit aan alle afdelingen van Bèta taakstellingen opgelegd met de opdracht om bezuinigingsmaatregelen te formuleren om deze taakstellingen te realiseren. Tegen eind voorjaar 2024 hadden alle afdelingen hun opgelegde taakstelling opgenomen in maatregelen voor de periode 2025-2029, uitgezonderd de afdeling Aardwetenschappen. Toen bleek dat het bij de afdeling Aardwetenschappen niet voldoende lukte om de taakstelling om te zetten in maatregelen, heeft het faculteitsbestuur besloten om in de zomer van 2024 een vervolgproces te starten. Het doel van het vervolgproces was te onderzoeken hoe strategische keuzes voor toekomstbestendig aardwetenschappelijk onderzoek en onderwijs aan de VU gewaarborgd kan blijven binnen de financiële kaders. Daartoe is een verkenningscommissie ingesteld met inhoudsdeskundigen van binnen en buiten de afdeling. De strategische scenario’s uit het verkenningsrapport zijn uitgebreid besproken met het managementteam van de afdeling en het faculteitsbestuur in de periode oktober – december 2024. Vervolgens heeft het faculteitsbestuur, na een integrale afweging van alle scenario’s, één scenario uitgewerkt tot een plan in de periode januari – maart 2025. Dit uitgewerkte plan richt zich op het waarborgen van een strategisch en financieel houdbare toekomst voor het aardwetenschappelijk onderzoek en onderwijs binnen de VU.
Wat is de oorzaak van de tekorten van de afdeling Aardwetenschappen?
De structurele tekorten van de afdeling Aardwetenschappen zijn onder meer ontstaan, omdat de afdeling in vergelijking tot de overige afdelingen relatief weinig opbrengsten realiseert uit onderwijs en onderzoek in combinatie met relatief hoge personele lasten van de afdeling.
Wat houdt de strategische keuze voor ‘Klimaat en Aarde’ in?
Het nieuwe scenario ‘Klimaat en Aarde’ richt zich op duurzaamheid en sluit aan bij het thema “Science for Sustainability” van de VU. Dit betekent een focus op aardwetenschappelijk onderwijs en onderzoek op het gebied van hedendaagse klimaatverandering en een nadruk op urgente vraagstukken als natuurrampen en klimaatsystemen. Onderzoek op de gebieden van geologie en geochemie worden gestopt.
Is er serieuze aandacht besteed aan het alternatieve plan dat de afdeling Aardwetenschappen heeft opgesteld?
In aanloop naar het voorgenomen besluit zijn verschillende scenario’s bekeken en afgewogen. Ook het alternatieve plan van de afdeling is onderzocht en er is geconcludeerd dat het plan niet aansluit op een aantal cruciale uitgangspunten waar we mee te maken hebben. Helaas is het daarom geen realistische optie. Dit is besproken met vertegenwoordigers van de medewerkers (ODC) en aan hen schriftelijk toegelicht. Uiteindelijk is gekozen voor het scenario dat op de lange termijn een structurele en duurzame oplossing biedt.
Is de afdeling Aardwetenschappen en de ODC betrokken bij dit plan?
In het gehele bijsturingstraject van de faculteit is het managementteam van de afdeling Aardwetenschappen en de Onderdeelcommissie (ODC) betrokken. Het faculteitsbestuur en het managementteam van de afdeling Aardwetenschappen hebben in het najaar van 2024 diverse scenario’s uitvoerig, in negen overleggen, besproken om te komen tot een integrale beoordeling van de scenario’s.
Op verzoek van het faculteitsbestuur heeft de ODC schriftelijke reacties gegeven op het verkenningsrapport en het reorganisatieplan. In de reactie op het reorganisatieplan heeft de ODC een ongevraagd negatief advies opgenomen. Daarnaast is de ODC gedurende het gehele proces geïnformeerd over de procedure van de totstandkoming van het reorganisatieplan, zijn er vertrouwelijk inhoudelijke gesprekken gevoerd en heeft informatie-uitwisseling plaatsgevonden.
De ODC is periodiek op de volgende wijze geïnformeerd:
- In het tweemaandelijkse Facultair Gezamenlijk Overleg (FGOV) van de ODC en Facultaire Studentenraad (FSR) staat de bezuinigingsopgave standaard op de agenda.
- Informatie voor de afdeling Aardwetenschappen, zoals Q&A’s, is ook verstuurd naar de ODC en FSR en de (student)toehoorders van het faculteitsbestuur.
- De financiële commissie van de ODC is in detail geïnformeerd over de financiën van Bèta en van de afdeling Aardwetenschappen in verschillende bijeenkomsten.
Waarom zijn externe partijen niet meegenomen in de overwegingen/besluiten?
We begrijpen de zorgen en uiteraard waarderen we de samenwerking, die in de afgelopen jaren is opgebouwd. We hebben met een aantal partijen in aanloop naar dit voorgenomen besluit gesproken en het dilemma waar we voor stonden toegelicht. Maar in het traject hebben we ons in eerste instantie gefocust op een zorgvuldig intern proces. Hierbij was het uitgangspunt, dat we belangrijke onderdelen van het werkveld aardwetenschappen willen behouden, maar tegelijkertijd focus aan wilden brengen binnen VU-Bèta. Deze focus is enerzijds nodig om de benodigde financiële doelstellingen, die de aanleiding zijn van dit voorgenomen besluit, te realiseren en anderzijds om impact in het werkveld te behouden en versterken. Om deze focus te realiseren, is gekeken op welk gebied(en) VU-Bèta impact heeft en welke onderdelen van het onderzoek van Aardwetenschappen aansluiten bij het al bestaande onderzoek binnen Bèta. Daarnaast is gekeken naar de financiële robuustheid van de onderzoekslijnen. Zoals aangegeven is dit een intern proces. Daarnaast moet worden opgemerkt, dat het onderzoek snel gerelateerd kan worden aan specifieke onderzoekers. Omdat het proces om te komen tot een voorgenomen besluit personeelsvertrouwelijk is, was het hierdoor niet mogelijk om informatie te delen met anderen.
Tegelijkertijd realiseren we ons dat het voorgenomen besluit ook impact heeft op externe partners. Die hebben we dan ook, na het informeren van medewerkers en studenten, over het voorgenomen besluit geïnformeerd. Ook wordt gekeken hoe onderzoek, dat aan de VU wordt afgebouwd, mogelijk aan andere kennisinstellingen kan worden overgedragen.
Naast de genoemde gebieden, waar de VU in wil blijven investeren, zijn er nog andere gebieden, die van groot maatschappelijk belang zijn. Waarom worden die niet meegenomen in de overweging?
Zoals gezegd realiseren wij ons dat het voorgenomen besluit impact heeft op externe partners en het onderzoek in Nederland en daarbuiten. Ook realiseren wij ons dat het genoemde focusgebied ‘Klimaat en Aarde in het tijdperk van menselijk handelen’ niet het enige gebied is, dat maatschappelijk belangrijk is in het streven naar een duurzame wereld. De reden dat wij toch voor deze focus gekozen hebben is dat wij op dit gebied al impact hebben en dit willen versterken. Om deze focus te realiseren, is gekeken op welk(e) gebied(en) VU-Bèta impact heeft en welke onderdelen van het onderzoek van Aardwetenschappen aansluiten bij het al bestaande onderzoek binnen Bèta. Naar onze mening kunnen we dit verder versterken door juist een focus te kiezen in plaats van versnippering van de expertise over vele gebieden. Voor overige, ook maatschappelijk belangrijke gebieden, wordt gekeken hoe dat onderzoek, dat aan de VU wordt afgebouwd, mogelijk aan andere kennisinstellingen kan worden overgedragen.
Wat is de stand van zaken ten aanzien van de afspraken van de VU met de Universiteit Utrecht (UU) over de overgang van aardwetenschappelijk onderwijs en onderzoek naar de Universiteit Utrecht?
Naar aanleiding van verkennende gesprekken is op 31 maart een intentieverklaring ondertekend door de decaan van de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht en de decaan van de faculteit der Bètawetenschappen van de VU. In deze verklaring is de intentie vastgelegd om in gezamenlijkheid en in het belang van het nationale vakgebied Aardwetenschappen nadere afspraken te maken over onderwijs en onderzoek. Deze afspraken zullen in samenspraak met betrokkenen nader worden ingevuld en vastgelegd in samenwerkingsovereenkomsten.
Onderzoek
Welke onderzoekslijnen blijven bestaan en waar worden deze ondergebracht?
Vier onderzoekslijnen blijven bestaan en worden geïntegreerd binnen andere afdelingen van de faculteit, namelijk het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) en bij het Amsterdam Institute for Life and Environment (A-LIFE). Dit zijn de onderzoekslijnen die onderzoek doen naar klimaatvraagstukken in het tijdperk van menselijke invloed.
Welke onderzoekslijnen worden afgebouwd?
Onderzoekslijnen in het cluster Geologie en Geochemie en klimaatonderzoek vóór het tijdperk van menselijke invloed worden afgebouwd, omdat ze niet aansluiten bij de gekozen focus en financieel niet robuust zijn.
Onderwijs
Wat gebeurt er met de opleidingen, waar de afdeling Aardwetenschappen bij betrokken is?
- De BSc Aardwetenschappen wordt gefaseerd afgebouwd waarschijnlijk per 1 september 2027.
- De BSc Aarde, Economie en Duurzaamheid wordt uitgebreid met een specialisatie ‘Klimaat en Aarde’ (waarschijnlijk per 2027-2028).
- De MSc Earth Sciences behoudt de specialisaties Earth and Climate en Global Environmental Change and Policy. De specialisatie Geology and Geochemistry wordt afgebouwd waarschijnlijk per 1 september 2026.
- De MSc Hydrology blijft bestaan als enige opleiding van zijn soort in Nederland.
Hoe wordt de kwaliteit van het onderwijs geborgd?
Door de focus op klimaatwetenschap blijft de interdisciplinaire en maatschappelijke relevantie van de opleidingen behouden. Onderwijsprogramma’s worden geïntegreerd binnen bestaande structuren van de organisatie en afgestemd op de sterke punten van de faculteit. Daarnaast zullen vijf docenten van de afdeling Aardwetenschappen voorlopig aan de VU blijven. De VU vindt de zorgplicht voor studenten belangrijk en zal ervoor zorgen dat studenten hun opleiding kunnen afronden. We zorgen voor een studeerbaar programma, waarvan voor iedere student een op maat gemaakt studiepad afgeleid kan worden. Daarvoor zijn we o.a. in gesprek met andere afdelingen binnen de VU en met Universiteit Utrecht. De examencommissie zal worden betrokken om de kwaliteit te borgen en de overgangsregelingen zullen in het OER worden geborgd voor alle studenten.
Hoe zijn studiekiezers geïnformeerd?
We hebben de zorgplicht om studiekiezers te voorzien van de juiste informatie, zodat ze een weloverwogen studiekeuze kunnen maken. Daarom hebben studiekiezers een mail ontvangen met het bericht over de recente ontwikkelingen bij de afdeling Aardwetenschappen en de mogelijke gevolgen voor de bachelor Aardwetenschappen en dat een zorgvuldige en gefaseerde afbouw van het programma wordt voorbereid in samenwerking met andere opleidingen binnen en buiten de VU. We wijzen studenten op alternatieven en geven aan dat wij vanwege de huidige omstandigheden niet kunnen garanderen dat de opleiding in afbouw in de toekomst zal verlopen zoals gebruikelijk was. We hebben de studiekiezers uitgenodigd voor een speciale proefstudeersessie op 17 april jl. waarin we niet alleen een inkijkje geven in onze bachelor Aardwetenschappen, maar ook in vergelijkbare opleidingen aan de VU en elders.
Hoe worden zittende studenten geïnformeerd over de impact van het voorgenomen besluit op hun opleiding?
Op 8 mei vinden sessies per studiejaar plaats waarin de bachelor studenten worden geïnformeerd op de mogelijke wijzigingen in hun programma. Op 9 mei worden de studenten van de tracks Geology & Geochemistry en Earth & Climate van de master Earth Sciences op een vergelijkbare manier geïnformeerd.
Impact op medewerkers
Wat betekent dit voorgenomen besluit tot reorganisatie voor medewerkers?
Indien het College van Bestuur een definitief besluit neemt, zullen per 1 augustus 2025 de functies van 37 medewerkers komen te vervallen. Voor deze medewerkers is dan het sociaal plan van toepassing. De betrokken medewerkers worden in dat geval aangewezen als herplaatsingskandidaten. Het mobiliteitsbureau zal hen actief ondersteunen en begeleiden bij het vinden van een andere functie binnen de VU. Mocht herplaatsing binnen de VU niet mogelijk blijken, dan ontvangen zij begeleiding bij het zoeken naar een baan buiten de organisatie. Medewerkers die werkzaam zijn binnen de vier overgebleven onderzoekslijnen kunnen hun werkzaamheden voortzetten bij de afdelingen IVM of A-LIFE. Promovendi kunnen hun promotietraject afronden. Voor PhD’s die werkzaam zijn binnen onderzoekslijnen die komen te vervallen, worden er maatwerkoplossingen ingericht. Een aantal docenten blijft nog werkzaam binnen het onderwijs.
Toekomstvisie
Hoe past dit voorgenomen besluit tot reorganisatie in de bredere strategie van de VU?
De VU kiest met betrekking tot klimaatonderzoek voor een focus op klimaatvraagstukken in het tijdperk waarin menselijke activiteit het klimaat en de aarde beïnvloedt. Deze focus sluit goed aan bij ander onderzoek op de VU en op dit onderwerp heeft de VU veel impact en expertise. Deze focus past binnen de bredere ambitie van de VU om een impactvolle bijdrage te leveren aan duurzaamheid en maatschappelijke vraagstukken.
Wat gebeurt er met de infrastructuur en laboratoria van Aardwetenschappen?
De laboratoria, waar de afdeling Aardwetenschappen momenteel gebruik van maakt, zullen op termijn worden ingezet voor andere afdelingen met laboratoria.
Praktische vragen
Waar kunnen studenten en medewerkers terecht met vragen?
Voor studenten zijn de studieadviseurs en opleidingscoördinatoren de eerste aanspreekpunten bij vragen of zorgen. Medewerkers kunnen terecht bij hun leidinggevende, het managementteam van de afdeling Aardwetenschappen, het faculteitsbestuur of de HR-collega's. Voor algemene vragen en informatie kun je terecht op de centrale pagina over de bijsturing en bezuinigingen. Voor studenten wordt informatie gedeeld via Canvas.
Hoe blijft de VU-community op de hoogte van verdere ontwikkelingen?
We doen er alles aan om zorgvuldig te communiceren en alle betrokkenen goed geïnformeerd te houden. Updates worden gedeeld via de VU-website, nieuwsbrieven en informatiebijeenkomsten.