Terwijl er gewerkt wordt aan een nieuwe Nationale Open Access Strategie en het gesprek over publicatiecultuur steeds vaker gevoerd wordt binnen universiteiten, is dit een mooi moment om kritisch te kijken naar de keuzes die je als onderzoeker maakt. Deze week zoomen we elke dag in op één van de routes naar Open Access publiceren, en wat die betekent voor jou als onderzoeker.
Open Access: de diamanten route
Diamant Open Access is een publicatiemodel waarbij wetenschappelijke artikelen direct gratis beschikbaar zijn voor iedereen, zonder dat lezers of auteurs hoeven te betalen. In tegenstelling tot commerciële open-accessmodellen (zoals de ‘gouden’ route) worden diamanten tijdschriften/uitgevers gefinancierd door universiteiten, fondsen of vakverenigingen. De Vrije Universiteit Amsterdam ondersteunt deze vorm van publiceren omdat ze bijdraagt aan een duurzaam, eerlijk en divers publicatielandschap waarin kennis vrij gedeeld kan worden.
Hoe helpt de VU je?
De VU ondersteunt via het Open Access Innovatiefonds de groei van duurzame en betaalbare publicatieplatforms. Hiermee stimuleren we initiatieven die voortkomen uit de academische gemeenschap zelf en bijdragen aan meer zeggenschap over hoe en waar wetenschappelijke kennis wordt gedeeld.
Wat zijn voordelen van Diamant Open Access publiceren?
- Er zijn geen kosten voor auteurs of lezers. Wanneer iedereen toegang heeft, bevordert dit gelijkheid in de wetenschap.
- Je werk is direct open en herdeelbaar. Dit vergroot de zichtbaarheid en maatschappelijke impact van je onderzoek.
- Het is een duurzaam en eerlijk alternatief: Diamanten uitgevers en tijdschriften zijn non-profit en gericht op academische waarden in plaats van winst.
- Het ondersteunt de bibliodiversiteit: publiceren bij (kleinere) scholarly-led tijdschriften/uitgevers voorkomt een monopolie van de grote uitgevers. Hiermee vermindert dus ook onze afhankelijkheid van commerciële uitgevers.
Wat zijn nadelen van Diamant Open Access publiceren?
- Niet elk vakgebied heeft veel gevestigde diamanten tijdschriften/uitgevers.
- Perceptie van prestige: sommige onderzoekers ervaren dat diamanten tijdschriften minder prestige hebben dan gevestigde commerciële tijdschriften, hoewel dit beeld aan het veranderen is.
- Diamanten tijdschriften/uitgevers zijn vaak kleiner en minder bekend, waardoor de zichtbaarheid van je werk ook minder kan zijn.
- De financiering van deze tijdschriften/uitgevers is vaak afhankelijk van structurele bijdragen van universiteiten of fondsen, wat hun continuïteit kwetsbaar kan maken.
De VU moedigt onderzoekers aan om bewust te kiezen voor een publicatieroute die past bij hun waarden, doelen en mogelijkheden. Diamant Open Access is een waardevol alternatief voor wie duurzaam wil publiceren zonder hoge kosten, en bij wil dragen aan een wetenschappelijk systeem dat open, inclusief en toekomstbestendig is.
