Daarom heeft masterstudent Toegepaste Taalwetenschap Denise van de Beek, onder begeleiding van Nadine Linger en Camille Welie (VU-NT2 Research), in haar scriptie onderzocht hoe meertaligheid effectief te gebruiken is in de NT2-les. Ze koos daarbij voor meertaligheid bij grammatica-instructie. We hebben al eerder bericht over dit onderzoek en er is goed nieuws: de resultaten zijn nu bekend!
Opzet van het onderzoek
In het onderzoek is de effectiviteit van en waardering voor meertalige grammatica-instructie onderzocht. Ook is gekeken hoe verschillende individuele kenmerken van cursisten de effectiviteit van deze instructie beïnvloeden, zoals de leerstijl, de afstand tussen hun moedertaal en het Nederlands en hun houding ten opzichte van de moedertaal, het Nederlands en het leren van een nieuwe taal.
Het onderzoek werd uitgevoerd bij hoogopgeleide NT2-leerders aan de VU. De participanten werden verdeeld over vijf groepen. Vier van deze groepen hebben op verschillende manieren grammatica-instructie gekregen over de positie van werkwoorden in hoofd- en bijzinnen. Twee groepen gingen de regels onder begeleiding zelf ontdekken (geleid-inductieve instructie) en twee groepen kregen de regels uitgelegd (deductieve instructie). Bij elk van de twee groepen werd bij één groep tijdens de instructie alleen met Nederlandse voorbeelden gewerkt en werd bij de andere groep een vergelijking gemaakt met voorbeeldzinnen uit de moedertaal van cursisten. De vijfde groep, de controlegroep, kreeg geen instructie.
De beheersing van de grammaticale regels werd op verschillende momenten schriftelijk gemeten en ook heeft er een mondelinge meting plaatsgevonden. De individuele kenmerken van de cursisten zijn door middel van vragenlijsten en een test in kaart gebracht.
Resultaten
Uit het onderzoek bleek dat de verschillende soorten instructie niet van elkaar verschilden in effectiviteit. Wel heeft de taalafstand tussen de moedertaal van de cursist en het Nederlands invloed op de effectiviteit van de instructie: hoe groter de afstand, hoe minder vooruitgang cursisten boekten in het beheersen van de werkwoordsvolgorde in hoofdzinnen.
Wat betreft de waardering voor de instructie gaven cursisten duidelijk de voorkeur aan een aanpak waarin de regels worden uitgelegd in plaats van dat ze die zelf moeten ontdekken. Het gebruik van de moedertaal werd door veel cursisten verwarrend gevonden. Tegelijkertijd bleek dat cursisten die de inzet van hun moedertaal positief waardeerden, meer vooruitgang boekten dan degenen die daar niet positief tegenover stonden. Daarnaast bleek dat cursisten die tijdens het leren veel steun nodig hebben van de context (zogenaamde veldafhankelijke leerders) en cursisten met een moedertaal die niet zo ver afstaat van het Nederlands het nuttig vinden om het Nederlands te vergelijken met hun moedertaal. Dit gold dus niet voor cursisten die minder context nodig hebben om te leren (zogenaamde veldonafhankelijke leerders) of voor cursisten met een moedertaal die verder afstaat van het Nederlands.
Aanbevelingen voor het NT2-onderwijs
De resultaten laten zien dat meertalig grammatica-onderwijs een positief effect kan hebben op de grammaticale vaardigheid wanneer het gebruik van de moedertaal positief gewaardeerd wordt. Het maken van een vergelijking met de moedertaal kan dus zeker zinvol zijn bij grammatica-onderwijs in de NT2-les, maar daarbij is het wel belangrijk om inzicht te hebben in hoe de cursisten deze aanpak waarderen. De aanpak lijkt beter te passen bij leerders met een moedertaal die niet ver afstaat van het Nederlands en leerders die meer context nodig hebben bij het leren. Meer onderzoek is echter nodig om beter te begrijpen voor wie en onder welke voorwaarden meertalig grammatica-onderwijs effectief is.
Deductief of geleid-inductief?
Verder blijken cursisten een duidelijke voorkeur te hebben voor een deductieve grammatica-instructie, waarbij grammaticaregels eerst expliciet worden uitgelegd en daarna met voorbeelden worden verduidelijkt. Voor docenten is het daarom belangrijk om deze aanpak regelmatig te gebruiken. Tegelijk moet hier opgemerkt worden dat deze voorkeur voor een deductieve aanpak te maken kan hebben met gewenning hieraan in Nederland en het thuisland. Cursisten kunnen tijd nodig hebben om een nieuwe instructievorm te waarderen, zoals de aanpak waarbij ze zelf regels leren ontdekken. Omdat andere studies ook positieve effecten met zelfontdekkend leren laten zien, is het verstandig om ook deze aanpak een plaats te geven in de les. Zo kan er sprake zijn van een afwisseling tussen een deductieve en een geleid-inductieve aanpak, waarbij ook hier steeds rekening gehouden moet worden met de waardering van de cursisten voor de instructie.
Publicatie
Denise, Nadine en Camille werken aan een uitgebreidere publicatie van dit onderzoek in het Levende Talen Tijdschrift. Geïnteresseerden in de volledige scriptie kunnen contact opnemen met Denise van de Beek.