“Het is lastig om te voorspellen hoe de oorlog verder ontwikkelt. Op dit moment denken beide landen dat ze kunnen winnen”, aldus Wolfgang Wagner. Hoewel de Russen moeite hebben om terrein te winnen en kampen met logistieke problemen en interne corruptie heerst ook daar optimisme, volgens de hoogleraar International Security. “Ook in Rusland wordt gedacht dat ze nog kunnen winnen. Niet op een manier dat ze Oekraïne volledig veroveren, maar wel dat ze belangrijke overwinningen kunnen boeken”.
Druk van buitenaf
Inmiddels hebben meerdere landen laten weten dat ze willen dat Oekraïne en Rusland gaan onderhandelen. Zoals de Franse president Emmanuel Macron afgelopen maandag in een interview. Wolfgang Wagner vraagt zich af of dit wel het moment is. “Collega’s van mij vragen de Nederlandse overheid in open brieven om gewicht in de schaal te leggen bij Oekraïne om via onderhandelingen een oplossing voor de oorlog te bewerkstelligen. Daar ben ik sceptisch over.” Wagner denkt namelijk niet dat Poetin bereid is om concessies te doen, aangezien Oekraïne grondgebied heeft heroverd. Ook aan Oekraïense zijde is dit moeilijk. “In essentie betekent een Russische bezetting ook grootschalige mensenrechtenschendingen en wreedheden”. Hij ziet het somber in: “De beste manier om deze oorlog tot een einde te brengen, is om aan beide kanten duidelijk te maken dat ze deze oorlog niet militair kunnen winnen”.
Onderhandelingen tussen grootmachten
“Ik denk dat het vooral belangrijk is dat Oekraïne een belangrijke stem heeft in onderhandelingen”, vertelt hoogleraar Wagner. “Het moet geen onderhandeling tussen grootmachten worden óver Oekraïne, waarbij Rusland de Verenigde Staten wil betrekken.” Dat de Verenigde staten en de Europese Unie niet willen onderhandelen zonder toestemming van Oekraïne vindt Wolfgang Wagner een goed besluit. “Oekraïne is een democratische staat, en Zelensky en de Oekraïense regering vertegenwoordigen het volk van Oekraïne. Zonder toestemming van Oekraïne zou onderhandelen niet op zijn plaats zijn”.
Boycots en sancties
Naast grootschalige wapenleveringen hebben diverse landen sancties en boycots ingesteld. Wolfgang Wagner en zijn collega Michal Onderco van de Erasmus Universiteit Rotterdam adviseerden de Tweede Kamer vorig jaar inzake het EU-sanctiebeleid. Tasten die maatregelingen de oorlogsmachine van Rusland aan? “Wat belangrijk is om te weten, is dat sancties maar zelden gedrag veranderen. In die zin werken sancties niet en hebben ze bijna nooit gewerkt”. Ze creëren een zogeheten ‘rally around the flag effect’, vertelt Wagner. De bevolking voelt dat het land onder druk staat en ervaart daardoor solidariteit voor hun regering. “Regeringen kunnen alles toeschrijven aan die sancties. Dat zie je ook bij Assad in Syrië, en in Iran, enzovoort”, legt hij uit. “Maar waarom sancties belangrijk zijn, is omdat er in internationale context het signaal wordt gegeven dat wat er gebeurt not done is. Zo zal China bijvoorbeeld heel zorgvuldig bestuderen wat er op het gebied van sancties en boycots gebeurt als je een land binnenvalt. We kennen natuurlijk de kwestie Taiwan. Hoewel we niet weten wat ze precies van plan zijn, is het aannemelijk dat ze serieus over een inval en de gevolgen nadenken.”
Hij vergelijkt dit met misdaad in eigen land. “Als iemand een gevangenisstraf krijgt, denken maar weinig mensen dat diegene echt een beter persoon wordt. Hij of zij zit tijdelijk opgesloten, maar op de lange termijn wordt deze persoon er niet minder crimineel door. Voor ieder ander maakt het echter wel degelijk verschil of er consequenties zijn als iemand een misdaad pleegt. In het internationale systeem bestaan ook gemeenschappelijke normen zoals ‘geen geweld gebruiken tegen naburige landen’. Dat moeten meer dan alleen goedkope praatjes zijn, en dus spelen sancties een cruciale rol. Daarom zeg ik dat ze heel belangrijk zijn”.
Daarnaast, vervolgt hoogleraar Wagner, verlammen ze natuurlijk de Russische economie. “Vooral op de middellange tot lange termijn. Ook de gasboycot gaat iets op de lange termijn doen en die zal ook de energietransitie hier versnellen. Rusland verliest West-Europa als klant; zonder nieuwe pijpleidingen kunnen India en China deze vraag niet makkelijk vervangen.”
Een Europees leger
Hoewel er over een Europees leger wordt gespeculeerd, denkt Wagner niet dat dat er komt. “Met goede samenwerking valt wel veel te winnen”. In wapenaankopen bijvoorbeeld, legt hij uit. “Je hebt zoveel systemen in de EU, en dat maakt het verschrikkelijk duur. Als je de aankopen via één gezamenlijk systeem kan laten lopen dan zou dat schaalvoordeel opleveren”. In de kwestie van een gezamenlijk leger zit de uitdaging er vooral in dat iedereen daarin zijn rol moet spelen, denkt hij. “Landen kunnen in een conflict terechtkomen waar ze niet aan zouden hebben deelgenomen als het alleen hun beslissing was geweest. Dat is denk ik erg riskant”.
