Spruitjeslucht rondom moraliteit en verantwoordelijkheid onterecht: juist een voorwaarde voor opvoeding/vorming tot persoon
Pedagoog Marloes Hoencamp onderzocht wat persoonsvorming betekent in de pedagogiek van de hoogleraren Philipp Abraham Kohnstamm en Martinus Jan Langeveld. Persoonsvorming blijkt in beide theorieën dat het kind moraliteit geleerd wordt en daar verantwoordelijkheid voor leert dragen. Hoewel er wellicht een spruitjeslucht rondom deze begrippen hangt, is het geen oproep tot uniformiteit of truttig fatsoen. Integendeel, beide pedagogen blijken juist met deze kernwoorden de unieke persoonlijkheid te waarborgen- en tegelijkertijd recht te doen aan individu én gemeenschap.
Het begrip persoonsvorming
In het afgelopen decennium klinkt de roep om meer aandacht voor persoonsvorming met name binnen het onderwijs. Maar niemand lijkt precies te begrijpen wat dat betekent, laat staan inhoudt. Persoonsvorming is echter geen hedendaags ideaal van opvoeding en onderwijs of nieuw fenomeen. Om meer grip te krijgen op dit ‘oude’ ideaal, onderzocht Hoencamp het verleden en legt verbinding met het heden. Zij analyseerde hiervoor de opvoedingstheorieën van de eerste Nederlandse academische pedagogen: Kohnstamm (1875-1951) en Langeveld (1905-1989).
Individualisme en prestatiedruk
Huidige generaties, bekend als Millennials en Generatie Z, worstelen met mentale gezondheidsproblemen zoals depressie en stress. Recente Nederlandse rapporten van het Trimbos-instituut en het CBS bevestigen dit en wijzen op ongebreideld individualisme en prestatiedruk als belangrijke oorzaken. Begrippen als moraliteit en verantwoordelijkheid zijn niet de eerste woorden die opkomen als we het over deze problemen hebben. Toch kunnen juist Kohnstamm en Langevelds kernbegrippen moraliteit en verantwoordelijkheid sleutels zijn voor een opvoeding tot persoon.
“Kohnstamm en Langeveld laten zien dat door het leren dragen van verantwoordelijkheid voor zichzelf en anderen, er een goede balans komt tussen het zijn van een individu en het tegelijkertijd het onderdeel uitmaken van een samenleving. Bovendien blijft in hun theorieën de unieke persoonlijkheid van elk individu gewaarborgd. Zij reiken daar interessante en creatieve gedachten voor aan. De inzichten van Kohnstamm en Langeveld kunnen niet zomaar gekopieerd worden naar vandaag, maar -zoals blijkt uit dit onderzoek- wel dienen als inspiratie,” aldus Hoencamp.
Meer informatie over het proefschrift
