Voor Bogdana Cherniavska, gastdocent aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Vrije Universiteit Amsterdam, werd dit scenario harde realiteit, toen zij een maand na de Russische invasie uit Oekraïne moest vluchten.
“Je weet niet of je veilig bent, of je ooit nog les kunt geven.”
Bogdana haalde in 2021 haar PhD en de wereld lag aan haar voeten. Als jurist en docent aan de National Academy of Management in Kyiv combineerde ze academisch werk met juridische praktijk. Maar op 24 februari 2022 veranderde alles. De universiteit sloot, het land belandde in chaos, en Bogdana moest in één klap haar opgebouwde carrière achter zich laten. “De eerste maanden waren onwerkelijk,” herinnert ze zich. “Je weet niet of je veilig bent, of je ooit nog les kunt geven.” Ze vluchtte naar Nederland, zonder plan, maar met één doel: veiligheid. “Het werd Nederland omdat ik hoorde dat het een sociaal land is — en omdat er hier meer Engels wordt gesproken in het onderwijs.”
Van opvang naar collegezaal
Eerste stop in Nederland: een opvangcentrum. “Je hebt geen idee wat je moet doen,” vertelt Bogdana. “Werken? Studeren? Hoe begin je opnieuw?” Tot ze hoorde ze over het Academic Freedom-programma van de VU, een samenwerking met Scholars at Risk. “Dat veranderde alles,” erkent ze. “Zij begrepen wat ik nodig had: niet alleen financiële steun en een dak boven mijn hoofd, maar ook een netwerk en de ruimte om na te denken over hoe ik mijn kennis en vaardigheden kan inzetten. Zo heb ik honderden Oekraïense vluchtelingen geholpen via het Rode Kruis en Ukraine Legal Network. Dat had ik niet kunnen doen als ik alleen maar met overleven bezig was geweest. Dankzij VU Academic Freedom Program kon ik meer zijn dan een slachtoffer.”
“Dankzij VU Academic Freedom Program kun je meer zijn dan een slachtoffer.”
Met hulp van VU-collega’s Wim Huisman, Joris van Wijk en Maarten Bolhuis leerde Bogdana hoe de universiteit in Nederland werkt. Ze schakelde over naar internationaal recht, gaf gastcolleges en ontdekte dat haar ervaring als Oekraïense jurist waardevol was: “Ik kon studenten vertellen wat er écht speelt in Oekraïne. Kennis die ik niet uit boeken heb opgedaan, maar uit ervaring.”
Summer school
Maar Bogdana wilde meer betekenen: “Ik wilde laten zien dat ik meer kon dan gastcolleges geven. Ik wilde zelf iets opbouwen.” Ze organiseerde haar eigen succesvolle, internationale summer school: Conflict in the Modern World. Daarmee was haar naam gevestigd en inmiddels is Bogdana docent en onderzoeker aan de VU en betrokken bij internationale projecten over oorlogsmisdaden en ecologische schade in Oekraïne. “Ik ben nu zichtbaar, niet alleen in Nederland, maar ook in Europa. Dat is wat steun vanuit VU Academic Freedom Program doet: het opent deuren en geeft kwetsbare wetenschappers een stem en podium.” En, minstens zo belangrijk: “Het zorgt ervoor dat al die kennis van hardwerkende, gemotiveerde academici niet verloren gaat en doorgegeven wordt!”
