Patiëntgebonden vaardigheden + patiëntcontacten

Patiëntgebonden vaardigheden en patiëntcontacten

• Wat wordt bedoeld met patiëntgebonden vaardigheden en patiëntcontacten?

  Als student leer je tijdens de studie geneeskunde vaardigheden zoals het uitvoeren van lichamelijk onderzoek. Deze vaardigheden worden in alle studiejaren getraind. Voordat je met echte patiënten gaat werken oefen je de vaardigheden met en op medestudenten, simulatiepatiënten en voor een aantal onderzoeken op daarvoor specifiek opgeleide praktijkdocenten. Zelf ben je dus ook regelmatig proefpersoon voor je medestudenten. Deze trainingen geven je de mogelijkheid de patiëntgebonden vaardigheden goed te leren. 

  Actief oefenen, met adequate feedback van ‘patiënt’ en opleider, bevordert en optimaliseert de klinische vaardigheden. Daarom is het voor een aanstaand arts nodig bij zo veel mogelijk verschillende personen, zowel mannelijk als vrouwelijk, het onderzoek onder begeleiding te verrichten. Door veel (meestal gezonde) medestudenten te onderzoeken, leren studenten de grote variatie van “normale” onderzoeksbevindingen kennen. Het leren van deze grote variatie “normale” bevindingen is van groot belang voor het later leren herkennen en differentiëren van gezond versus pathologie.

  Naast het actief oefenen op een medestudent, heeft ook het ondergaan van lichamelijk onderzoek
  een duidelijke functie binnen de opleiding. De student ondervindt dan letterlijk aan den lijve wat het
  ondergaan van het lichamelijk onderzoek, met de daarbij behorende kwetsbaarheid, voor patiënten
  inhoudt. Studenten kunnen elkaar helpen bij het ontwikkelen van vaardigheden en het begrip van de
  vaardigheid zelf. Wat is het doel van deze vaardigheid, waarom doe ik het op deze manier
  (uitvoering), wat zijn verwachte ‘normale’ bevindingen en wat zijn mogelijke afwijkende bevindingen
  die nu niet aanwezig zijn maar waar wel op gelet moet worden.
  Daarnaast kan de student die als “patiënt” fungeert de student die het lichamelijk onderzoek oefent
  feedback geven als het onderzoek volgens diegene niet helemaal correct wordt uitgevoerd
  (bijvoorbeeld te ruw of juist te voorzichtig). Deze ‘peer-to-peer’ feedback helpt ook weer in de
  uitvoering van het lichamelijk onderzoek van de student die als “patiënt” fungeerde wanneer deze zelf het lichamelijk onderzoek daarna moet uitvoeren. Zo leer je met en van elkaar.

• Wanneer heb je je eerste patiëntcontact?

  Onderwijs met echte patiënten vindt plaats tijdens de praktijkstages in de bacheloropleiding en in de masteropleiding. Je eerste praktijkstage heb je aan het eind van bachelorjaar 1. In de masteropleiding vindt in vrijwel elke stage onderwijs met echte patiënten plaats. Je mag pas echte patiëntcontacten aangaan (anamnese en lichamelijk onderzoek) wanneer je na zorgvuldige oefening een zekere bekwaamheid hierin hebt gekregen bij beide geslachten.

• Waarom zijn hier speciale regels en richtlijnen voor?

  Je gedraagt je als student en aankomend arts professioneel in de omgang met anderen. Professioneel gedrag staat centraal tijdens je geneeskundeopleiding in Amsterdam UMC, locatie VUmc. Amsterdam UMC, locatie VUmc heeft met betrekking tot patiëntgebonden vaardigheden en patiëntcontacten specifieke regels en richtlijnen opgesteld.

  Naast deze specifieke regels en richtlijnen gelden natuurlijk de algemene omgangs- en fatsoensregels. Binnen de Vrije Universiteit en Amsterdam UMC, locatie VUmc worden ongewenste omgangsvormen (intimidatie, agressie en geweld, pesten, seksuele intimidatie en discriminatie) niet getolereerd.

• Samenvatting belangrijkste regels en richtlijnen.

  • De student houdt zich meteen vanaf de start van de opleiding aan de geheimhoudingsplicht die voor artsen geldt. Deze geheimhoudingsplicht betreft zowel patiënten als medestudenten.
  • De student wordt ruim van tevoren op de hoogte gebracht van de aard en plaats van alle onderwijsonderdelen waarbij studenten op elkaar oefenen of in aanraking komen met patiënten en van de regels en richtlijnen die daarvoor gelden.
  • De student is verplicht om in oefensituaties (ook) de rol van de patiënt aan te nemen. Dit is van belang voor de vorming tot arts, en de student kan alleen zelf actief oefenen wanneer andere studenten daartoe de gelegenheid bieden.
  • Tijdens het oefenen op elkaar houdt de student te allen tijde een onderbroek en BH aan. Het onderling oefenen van lichamelijk onderzoek – in de breedste zin van het woord (dus inclusief EHBO en fysiologie) – op medestudenten is verplicht voor alle studenten geneeskunde. Onderdeel daarvan is het oefenen met verschillende genders (m/v/x) en/of studenten met verschillende anatomische of fysiologische kenmerken. Een uitzondering hierop is inwendig onderzoek en het onderzoek van de mammae. Dit onderzoek oefenen studenten nooit op elkaar. Voor het oefenen van deze onderdelen binnen het lichamelijk onderzoek worden alternatieven aangeboden. Het is voor alle studenten verplicht het genitaal onderzoek en het onderzoek van de mammae via deze alternatieven te oefenen Het belang van het uitdoen van de BH waar nodig tijdens het lichamelijk onderzoek van patiënten in de kliniek zal in de lessen benadrukt worden. 
  • De docent (m/v/x) kijkt mee om te begeleiden, feedback te geven en overzicht te houden tijdens het oefenen. Het meekijken van de docent kan niet worden geweigerd, omdat dit een essentieel onderdeel is van het leerproces van de student.
  • De student mag pas echte patiëntcontacten aangaan (anamnese en lichamelijk onderzoek)wanneer er na zorgvuldige oefening een zekere bekwaamheid hierin is verkregen bij mannen en vrouwen. De beoordeling/feedback van de KTC- en KTO-docenten zijn hierin bepalend.
  •  In het algemeen kan worden gesteld dat er in de zorg vaak kledingvoorschriften zijn. De student is er verantwoordelijk voor tijdig bij de coördinatoren van de stages, coschappen en practica te informeren naar deze kledingvoorschriften, als student mogelijk bezwaren hiertegen verwacht.
  • Wanneer de student persoonlijke belemmeringen voelt bij het ondergaan van lichamelijk onderzoek en/of bij het verrichten van lichamelijk onderzoek, moet de student dat, indien mogelijk, minimaal 4 weken voor het practicum zelf aangeven. De student dient een mail te sturen tijdens de bachelor naar: bachelor.info.vu@amsterdamumc.nl  of tijdens de master naar master.gnk.vu@amsterdamumc.nl. De mail zal worden doorgestuurd naar de desbetreffende contactpersoon, waarna de dialoog wordt aangegaan met de student (per e-mail of in een gesprek). Studenten worden gestimuleerd actief mee te denken: "Wat heb ik nodig om het oefenen op elkaar wel mogelijk te maken". Het principe hierbij is: alle onderwijsonderdelen zijn verplicht voor iedereen. NB: Als dergelijke belemmeringen pas tijdens het praktijkonderwijs naar voren komen, dient de student de training te verlaten, zodat gesprekken hieromtrent buiten de training plaatsvinden met de desbetreffende contactpersoon.
  • Tijdens het oefenen zitten mobiele telefoons in de tas van de student. Het is niet toegestaan beeld- en/of geluidsopnames te maken.

• Waar kun je terecht met vragen/knelpunten over dit onderwerp?

  Wanneer de student meent gegronde redenen te hebben voor het aantekenen van bezwaar tegen het uitvoeren en/of ondergaan van lichamelijk onderzoek en/of meekijken door een arts-docent moet dit tijdig kenbaar worden gemaakt. De student stuurt voor zowel de bachelor als voor de master een e-mail naar master.gnk.vu@amsterdamumc.nl. Daar zal de e-mail worden doorgestuurd naar de desbetreffende contactpersoon. Het principe hierbij is: alle onderwijsonderdelen zijn verplicht voor iedereen. Studenten worden gestimuleerd actief mee te denken: "Wat heb ik nodig om het oefenen op elkaar wel mogelijk te maken". Er wordt contact opgenomen met de student die bezwaar aantekent, waarna de student het verzoek persoonlijk per e-mail of in een gesprek kan toelichten. De opleiding neemt hierna een besluit over het verzoek van de student, waarna de student en de betreffende docent(en) op de hoogte worden gesteld. Het besluit is geldig gedurende het lopende studiejaar, tenzij anders is afgesproken met de student. Uiteraard wordt de privacy van de betrokkene gewaarborgd. NB: Als bezwaren pas tijdens het praktijkonderwijs naar voren komen, dient de student de training te verlaten om alsnog in gesprek te gaan met de contactpersoon. Het gesprek zal niet gevoerd worden in de training.