Aaldering: ‘Kamala Harris krijgt net als alle andere invloedrijke vrouwen in de politiek, veel seksisme te verduren tijdens de campagne. Niet alleen in de krochten van het internet, maar ook direct door politieke tegenstanders.’ Zo beweert haar politieke opponent Donald Trump, dat ze haar carrière te danken heeft aan seksuele activiteit met mannelijke politici, beweert hij dat buitenlandse leiders haar als een ‘play toy’ zullen zien en geeft hij regelmatig commentaar op haar uiterlijk. James Vance, Trump’s running mate, deed ook een duit in het zakje door Harris een ‘kinderloos kattenvrouwtje’ te noemen dat volgens hem geen direct belang heeft bij de toekomst van de VS. Wat vinden kiezers eigenlijk van dit soort seksistische aanvallen op vrouwelijke politici? En hoe kunnen vrouwelijke politici hierop reageren?
Seksistische campagne-aanvallen
In een serie van experimenten onder meer dan 7000 Amerikaanse kiezers bestudeerden politicologen Loes Aaldering en Alessandro Nai hoe kiezers reageren op seksistische campagne-aanvallen. Hoewel het doel van zulke aanvallen is om de populariteit van de vrouwelijke opponent te verminderen, blijkt uit de analyse dat juist de populariteit van de (mannelijke) aanvaller ermee wordt geschaad. Dat geld voor alle kiezersgroepen. En in sommige gevallen verhogen seksistische aanvallen juist de populariteit van de vrouwelijke politicus. Aaldering: ‘Er zijn wel verschillen in hoe sterk kiezers seksisme bestraffen. Onder democratische en vrouwelijke kiezers is dat het sterkst’, aldus Aaldering. ‘Maar dat seksistische aanvallen electoraal verlies opleveren zien we ook onder mannelijke kiezers, Republikeinse kiezers en verrassend genoeg zelfs onder kiezers die zichzelf identificeren met de radicaal-rechtse Make America Great Again (MAGA)-beweging van Trump.’
Reacties op seksisme in de campagne
Aaldering en Nai bestudeerden ook hoe vrouwelijke politici kunnen reageren op zo’n aanval en wat kiezers daarvan vinden. Het onderzoek laat zien dat er twee soorten reacties zijn waar kiezers niet van houden. Ten eerste, op een ruzieachtige en onbeschofte manier reageren - bijvoorbeeld de tegenstander uitschelden. Daarnaast houden kiezers ook niet van een reactie met agressief sarcasme, bijvoorbeeld het terugpakken van de tegenstander door grappen te maken over zijn mannelijkheid. Kiezers lijken een lichte voorkeur te hebben voor reacties die educatief of ironisch zijn. Een educatieve reactie kan bijvoorbeeld een uitleg zijn over waarom deze vorm van discriminatie schadelijk is. Een ironische reactie is bijvoorbeeld wanneer de vrouwelijke kandidaat een grap maakt als ‘Oh, dus ik hoor in de keuken thuis?’. ‘Ook hier zijn de goed- en afkeuring van reacties op seksisme vrij universeel onder kiezers en zien we weinig verschillen tussen Democratische en Republikeinse kiezers of tussen mannelijke en vrouwelijke kiezers in voorkeuren voor typen reacties’, aldus Aaldering.
Stemmers kijken positiever naar vrouwen
De seksistische campagne-aanvallen zijn allemaal gebaseerd op genderstereotypen, aldus de VU-politicoloog. Maar welke genderstereotypen leven er eigenlijk onder kiezers? In ander onderzoek van Aaldering en collega’s onder 1200 Amerikaanse kiezers hebben ze gemeten welke eigenschappen kiezers associëren met verschillende groepen politici: politici in het algemeen, mannelijke politici en vrouwelijke politici. Hieruit blijkt dat kiezers een vrij negatief beeld hebben van mannelijke politici en politici in het algemeen. Zij associëren hen voornamelijk met negatieve eigenschappen als onbetrouwbaar, manipulatief, egoïstisch en machtsbelust. Opmerkelijk: kiezers hebben een positievere houding ten opzichte van vrouwelijke politici en linken hen aan positieve eigenschappen als intelligent, ambitieus, ethisch en analytisch.
Meer vrouwelijke rolmodellen in de politiek
Uit het onderzoek van Aaldering onder Amerikaanse kiezers blijkt dat over het algemeen het stereotype van vrouwelijke politici sterk verschilt van dat van mannelijke politici en politici in het algemeen, in het voordeel van vrouwen. Er lijkt inmiddels dus minder een mismatch te zijn tussen het stereotype van een vrouwelijke politicus en het leiderschapsstereotype dan voorheen. Tegenwoordig is dit nadeel aanzienlijk minder geworden door de toename van het aantal prominente vrouwen in de politiek: op de belangrijke leiderschapskenmerken competentie, sterk leiderschap, empathie en integriteit scoren vrouwelijke politici momenteel even goed of zelfs beter dan mannelijke politici. ‘Goed nieuws’, vindt Aaldering. ‘Dit kan enorm helpen om de vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek verder te vergroten.’
Zorgwekkend zijn de associaties die kiezers hebben met mannelijke politici, vindt Aaldering. ‘Het negatieve beeld van mannelijke politici past in een bredere trend van politiek cynisme, wantrouwen en polarisatie.’ Opvallend genoeg, vervolgt Aaldering, is dit sentiment niet overgeslagen op vrouwelijke politici. ‘Vrouwen worden dus nog steeds gezien als een aparte categorie. Dat biedt ook mogelijkheden: wellicht kunnen vrouwen een belangrijke rol spelen om het vertrouwen in de politiek te herstellen.’
Stemmen op een vrouw
Ook lijken kiezers over het algemeen minder weerstand te hebben om op vrouwelijke politici te stemmen dan voorheen: enkel radicaal rechtse kiezers (vergelijkbaar met de MAGA-kiezers in de VS) lijken minder geneigd om op een vrouw te stemmen ten opzichte van een mannelijke kandidaat. Onder de centrum en gematigd rechtse kiezers (bijvoorbeeld de gematigde Republikeinen in de VS) lijkt het geslacht van de kandidaat weinig directe invloed te hebben op het stemgedrag van kiezers. Onder (sterk) linkse kiezers heeft een vrouwelijke kandidaat juist een klein voordeel.
Ondervinden vrouwelijke politici dan geen nadeel meer van hun geslacht? ‘Dat is ook weer niet helemaal een juiste interpretatie’ aldus Aaldering. ‘Kiezers lijken over het algemeen niet van stemvoorkeur te wisselen tussen partijen omdat een partij een mannelijke of een vrouwelijke kandidaat heeft, maar op andere vlakken – bijvoorbeeld de media – worden vrouwelijke politici nog wel benadeeld’.
Mediaberichtgeving over mannelijke en vrouwelijke politici ten nadele van vrouwen
Aaldering: ‘We zien duidelijke systematische verschillen in de mediaberichtgeving over mannelijke en vrouwelijke politici die ten nadele is van vrouwen.’ Deze conclusie is gebaseerd op een grootschalige meta-analyse waarbij de politicologen alle studies verzamelden waarin mediaberichtgeving over mannelijke en vrouwelijke politici wordt vergeleken, in totaal waren dat 90 studies naar meer dan 750.000 mediaberichten over ruim 25.000 politici in 32 landen. Hieruit blijkt dat in tweepartijenstelsels zoals in de VS, mannelijke politici niet meer media-aandacht krijgen dan vrouwelijke politici (in tegenstelling tot Nederland, waar dat wel zo is), maar er wordt wel systematisch anders over mannelijke dan over vrouwelijke politici bericht. Bij mannelijke politici wordt meer aandacht besteed aan hun leiderschapskwaliteiten, inhoudelijke beleidsonderwerpen en worden ze vaker direct geciteerd, terwijl vrouwelijke politici vaker besproken worden in relatie tot hun uiterlijk en familiesituatie. Ook worden vrouwelijke politici vaker besproken op basis van kenmerken die bij het feminiene stereotype horen (bijvoorbeeld vriendelijkheid en emotionaliteit), terwijl hun mannelijke collega’s meer media-aandacht krijgen op basis van masculiene kenmerken (bijvoorbeeld onafhankelijkheid en dominantie). Deze beeldvorming heeft aanzienlijke invloed op kiezers en werkt duidelijk in het voordeel van mannelijke politici.
Conclusie
Kiezers in de VS kijken positiever naar vrouwelijke politici, terwijl ze mannelijke politici vaker negatieve eigenschappen toeschrijven. Dit staat in contrast met hoe de media doorgaans zowel mannelijke als vrouwelijke politici belichten in hun berichtgeving. De positieve associaties die kiezers hebben met vrouwelijke politici doorbreken de traditionele genderstereotypen en laten zien dat de perceptie van politiek leiderschap verandert.
Podcast Studio VU
Studio VU maakte een podcast 'Hoe seksisme Kamala Harris schaadt (en baat)' met politicoloog Loes Aaldering.
Op Spotify
Is America ready for a woman president?
Artikel gepubliceerd op The Conversation, geschreven door:
Daphne Joanna van der Pas, University of Amsterdam
Loes Aaldering, Vrije Universiteit Amsterdam
Angela L. Bos, Boise State University