Hoe breng je kennis uit het lab naar de praktijk, waar ze daadwerkelijk iets voor mensen betekent? Voor Guus Smit, neurobioloog en directeur van het Center for Neurogenomics and Cognitive Research (CNCR), staat die vraag centraal in zijn dagelijks werk. Ook als drijvende kracht achter Amsterdam Neuroscience, waar VU, UvA en Amsterdam UMC onderzoekers elkaar vinden, zoekt hij voortdurend naar manieren om wetenschappelijke kennis om te zetten in tastbare toepassingen voor patiënten.
“Binnen het CNCR doen we fundamenteel onderzoek naar het brein, van moleculaire processen tot gedrag,” vertelt Smit. “Maar veel van onze onderzoekers richten zich ook expliciet op hersenziektes, zoals bijvoorbeeld Alzheimer.” Die dubbele focus op basiskennis en toepassing wordt versterkt door de nauwe samenwerking met het Amsterdam UMC. “Collega’s werken vaak in teams in het lab en in de kliniek. Dat versnelt de vertaling van fundamenteel inzicht naar interventie.”
Een sprekend voorbeeld is het gebruik van induced pluripotent stem cells (iPSCs). Daarmee kunnen onderzoekers zenuwcellen kweken uit huidcellen van een patiënt, en zo een hersenziekte in het petrischaaltje bestuderen. “Dat maakt het mogelijk om op cellulair niveau te zien wat er misgaat bij een specifieke patiënt. Het is een enorme stap voorwaarts voor zowel onderzoek als het ontwikkelen van gepersonaliseerde geneeskunde.”
Deze vertaling van kennis naar impact, valorisatie, is een kernthema binnen Amsterdam Neuroscience. “Valorisatie betekent dat je wetenschappelijke inzichten gebruikt om maatschappelijke of economische meerwaarde te creëren,” legt Smit uit. “Dat kan bijvoorbeeld via samenwerking met bedrijven, het opzetten van klinische studies of het ontwikkelen van nieuwe behandelingen.”
Om deze brugfunctie structureel te ondersteunen, werd vanaf 2010 een team van zogeheten neuro-business developers opgezet. Inmiddels werken er vijf developers fulltime aan het leggen van verbindingen tussen wetenschap en samenleving. “Zij zoeken actief contact met partijen buiten de academie, van farmaceuten tot start-ups,” aldus Smit. “Ook halen ze vragen uit de praktijk terug het lab in.”
Dat die aanpak loont, blijkt uit de cijfers: zo’n 13 miljoen euro aan jaarlijkse onderzoeksomzet komt voort uit deze samenwerkingen: “Daarmee betaalt business development zichzelf terug, én creëert het ruimte voor nieuw onderzoek.” Maar belangrijker nog is de impact op het veld. “We kunnen sneller schakelen, gerichter onderzoek doen voor en samen met bedrijven, en beter inspelen op de behoeften van patiënten en behandelaars.”
Volgens Smit is Amsterdam Neuroscience uniek gepositioneerd om hierin voorop te lopen. “We hebben in Amsterdam een breed palet aan expertises, van celbiologie tot neurologie en psychiatrie, én toegang tot een diverse patiëntenpopulatie. Dat maakt maatwerk mogelijk, en dat is precies waar valorisatie om draait: wetenschap die bedrijven en mensen vooruithelpt.”
Toch is er volgens Smit nog werk aan de winkel. “Valorisatie wordt soms nog met argwaan bekeken, alsof een partnership met een bedrijf iets oneigenlijks is. Maar ik zie het juist als onze verantwoordelijkheid: kennis die op de plank blijft liggen, heeft niemand iets aan. Pas als kennis terugvloeit naar de samenleving, krijgt ze écht waarde.”