De subsidies van maximaal € 50.000 zijn bedoeld om veelbelovende ideeën, vernieuwende en risicovolle initiatieven binnen de zeven Exacte en Natuurwetenschappen-disciplines mogelijk te maken. De onderzoeken zijn grensverleggend en op voorhand staat niet vast of de beoogde doelstelling gehaald wordt. Wat telt is dat elk resultaat, zowel positief als negatief, de wetenschap vooruit helpt.
De toegewezen VU-aanvragen (op alfabetische volgorde van aanvrager):
Neurowetenschapper Sanne Beerens voor haar onderzoek Het yin en yang van het geheugen: het ontleden van de moleculaire signatuur van nuttige versus pathologische aversieve herinneringen.
Een negatieve ervaring kan resulteren in een herinnering die nuttig is voor het aansturen van toekomstig gedrag, maar kan ook een pathologische herinnering genereren, zoals in posttraumatische stress stoornis (PTSS). Uit onderzoek in muizen is gebleken dat geheugencoderende neuronen in de prefrontale cortex (PFC) betrokken zijn bij het ophalen van milde, maar niet ernstige, negatieve herinneringen, vergelijkbaar met de verminderde functie van de PFC in PTSS-patiënten. Beerens gaat moleculaire veranderingen onderzoeken in synaptische structuren die belangrijk zijn voor communicatie tussen PFC neuronen na negatieve ervaringen met verschil in intensiteit. Dit kan nieuwe aangrijpingspunten opleveren voor therapeutische behandeling van traumatische herinneringen.
Judy van Beijnum (Amsterdam Universitair Medisch Centrum) voor haar onderzoek Energie-overval: Hoe kanker de kracht van CAR T-cellen steelt tijdens de aanval
CAR T-celtherapie, is een kankertherapie waarbij genetisch gemodificeerde T-cellen (immuuncellen) worden gebruikt om kankercellen te doden. Deze therapie is potentieel genezend, maar kan gebukt gaan onder T-celuitputting. Dit kan komen doordat mitochondriën, essentiële energiefabriekjes voor een cel, gekaapt worden door kankercellen zodra een CAR T cel de kankercel herkent. Hierdoor verliest de CAR T cel zijn energievoorziening en mogelijkheden om de kankercel uit te schakelen. Van Beijnum gaat onderzoeken of mitochondriale overdracht plaatsvindt als een CAR T cel en een kankercel interactie hebben, en hoe dit de functie van de CAR T cellen beïnvloedt.
Promovendus fluorescentie microscopie, cellulair metabolisme en signalling Dennis Botman voor zijn onderzoek Efficiënte screening van suikertransportremmers voor de slaapziekteparasiet Trypanosoma brucei
Trypanosoma brucei veroorzaakt de dodelijke Afrikaanse slaapziekte. Bij mensen is deze parasiet afhankelijk van suikeropname voor groei, wat dit een doelwit maakt voor medicatie. Botman wil een efficiënt screeningsplatform ontwikkelen voor suikertransportremmers van T. brucei. Hij zal suikertransporters van T. brucei tot expressie brengen in gist die zijn eigen transporters mist, remmers toevoegen en de groei monitoren. Effectieve remmers dienen als uitgangspunten voor medicatie. Deze methode kan ook worden toegepast bij kanker, die ook afhankelijk zijn van suikeropname voor groei. Mogelijke risico's zijn een slechte werking van de transporter in gist of een lage uiteindelijke effectiviteit bij adaptatie.
Iddo Heller voor zijn onderzoek Je bent zo kil als ijs, maar niet bereid om je leven op te offeren?
Wat hebben ruimtereizigers, oogstbescherming, orgaan- en voedselconservatie, en ijsstructuurveranderingen bij klimaatverandering gemeen? Allen betreffen vaste-vloeibare mengsels waarbij thermodynamisch gedreven (ijs)rekristallisatieprocessen schadelijke/dodelijke kristalgroei kunnen veroorzaken. De natuur heeft ingenieuze beschermingsprincipes geëvolueerd om ijsrekristallisatie tegen te gaan waardoor sommige insecten zelfs tot -70C kunnen overleven. Wij stellen voor om middels theorie en enkelmolecuulexperimenten te ontrafelen hoe de natuur ijsrekristallisatieprocessen kan controleren met behulp van ijsbindende eiwitten. De ontdekking van zo’n fundamenteel nieuw werkingsmechanisme betekent een doorbraak met mogelijk fantastische toepassingen in de ontwikkeling van (synthetische) beschermingsmiddelen voor cryo-conservatie, medische toepassingen, en… misschien zelfs ruimtereizen.
Jianfeng Jin (Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam) voor zijn onderzoek in vitro diabetes-implantaatmodel met geïntegreerde mechanische belasting
Het percentage mislukte tandheelkundige implantaten bij diabetespatiënten bedraagt ongeveer 14%, wat veel hoger is dan de 2-5% bij niet-diabetici, waardoor implantaten verloren gaan. Jin wil een innovatief celcultuurmodel van tandheelkundige implantaten in een diabetische omgeving bouwen. Het model bestaat uit hydrogel, tandheelkundig implantaat, botcellen en mechanische kracht die kauwen simuleert, in een omgeving met hoog glucosegehalte die orale diabetesomstandigheden repliceert. De hydrogel die extracellulaire omgeving nabootst, ondersteunt botcellen waardoor cel-cel/cel-implantaat-interacties mogelijk zijn in een omgeving die diabetesproblemen simuleert. Dit model zou groot potentieel kunnen hebben om de nauwkeurigheid en efficiëntie van tandheelkundige implantologie bij diabetespatiënten te verbeteren.
Amga Laheij (Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam) voor haar onderzoek Het benutten van prebiotica om de orale microbiota te moduleren: een weg naar verbeterde mondgezondheid?
De incidentie van kanker stijgt fors, waardoor veel mensen te maken met (ernstige) bijwerkingen van kankertherapie, waaronder orale mucositis (40-100%, afhankelijk van de kankertherapie). Het veroorzaakt pijn, infecties en problemen met eten en drinken. Het kan leiden tot ondervoeding en een lagere kwaliteit van leven. Er zijn nauwelijks effectieve behandelingen beschikbaar. Omdat orale mucositis samenhangt met bacteriële veranderingen in de mond, is het gezonder maken van de microflora een innovatieve manier om orale mucositis te behandelen. Laheij wil in een ratmodel orale mucositis verminderen door applicaties van de bacteriesoort Streptococcus dentisani.