Tijdens twee inspirerende dagen, georganiseerd door de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, kregen eerstejaarsstudenten een inkijkje in de praktijk, de uitdagingen én de impact die zij als juristen kunnen maken.
De sociale advocatuur
Op 7 februari maakten zo’n 300 studenten Rechtsgeleerdheid kennis met de sociale advocatuur. Anders dan bij commerciële advocatenkantoren, waar je je specialiseert in bijvoorbeeld fusies en overnames, draait het hier om mensen. ‘Cliënten uit alle lagen van de samenleving kloppen aan met allerlei juridische problemen. Dit zijn vaak cliënten voor wie het minder vanzelfsprekend is om de hulp van een advocaat of notaris in te schakelen, bijvoorbeeld vanwege de kosten of taalbarrières,’ vertelt organisator en onderwijsontwikkelaar Laura Geelen. ‘Dit vraagt om sterke communicatieve vaardigheden, inlevingsvermogen en flexibiliteit.’
Beeldmateriaal en praktijkvoorbeelden gaven studenten een helder beeld van deze tak van het recht. Tijdens een panelgesprek deelden sociaal advocaten – van starters tot doorgewinterde professionals – hun ervaringen. Ze lieten zien dat je sociale betrokkenheid prima kunt combineren met werken bij een gerenommeerd kantoor. Veel kantoren faciliteren dit zelfs. Ook het financiële aspect kwam aan bod. ‘Het negatieve beeld dat je er nauwelijks van kunt leven, werd bijgesteld,’ aldus Geelen. ‘Sprekers legden uit hoe gesubsidieerde rechtsbijstand werkt en welke verschillen er zijn tussen zelfstandig werken of bij een groter kantoor aan de slag gaan.
De sociale advocatuur is breed: arbeidsrecht, huurrecht, familierecht – je krijgt met alles te maken. Dit is een groot contrast met commerciële kantoren, waar je vaak jaren binnen één rechtsgebied werkt. In de sociale praktijk kom je bovendien vanaf dag één met uiteenlopende rechtsvragen en met ‘echte’ cliënten in aanraking. Dit dynamische karakter sprak veel studenten aan. Daarnaast leerden ze over rechtswinkels en juridische loketten als toegankelijke manieren om praktijkervaring op te doen. ‘Het zorgt ervoor dat het rechtssysteem rechtvaardig en toegankelijk is voor iedereen,’ concludeerde een student aan het einde van de dag.
Het sociaal notariaat
Op 14 februari stond de sociale rol van het notariaat centraal. Anders dan in de advocatuur bestaat er geen stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand voor notarissen. ‘Dit riep veel vragen op onder de 60 studenten Notarieel Recht: waarom is er wel gesubsidieerde rechtsbijstand voor advocaten, maar niet voor notarissen? Terwijl notarieel werk juist een preventieve functie heeft,’ legt Geelen uit. ‘Door bijvoorbeeld een nalatenschap goed vast te leggen, kunnen latere conflicten en rechtszaken worden voorkomen. Dat ontlast niet alleen de betrokkenen, maar ook het rechtssysteem.’
Studenten ontdekten hoe groot de drempel voor veel mensen is om naar een notaris te stappen: hoge kosten, taalbarrières, gebrek aan digitale vaardigheden en de formele uitstraling van kantoren maken juridische hulp minder toegankelijk, vooral voor kwetsbare groepen. Aan het einde van de dag gaven veel studenten aan hoe belangrijk het is dat iedereen gelijke kansen krijgt. ‘Door het notariaat toegankelijker te maken, zorgen we voor meer gelijkheid in de samenleving,’ benadrukte een student.
Pionier in het sociaal notariaat
Een inspirerend voorbeeld was Yvonne Vleeshouwers, die een sociale notariële praktijk opzette met een fysieke locatie in Den Bosch. Daar helpt ze mensen met uiteenlopende vragen. Het plan is dit initiatief verder uit te breiden met locaties in andere regio’s. ‘Niet iedereen hoeft een stichting op te zetten, maar bewustzijn over de toegankelijkheid van het notariaat kan al een groot verschil maken,’ zegt Geelen. ‘Studenten kregen handvatten om hier zelf aan bij te dragen, bijvoorbeeld door bewust te kiezen voor kantoren die maatschappelijk verantwoord ondernemen.’
Studenten meer bewust van maatschappelijke rol
De dagen waren echte eyeopeners. Een interactieve peiling toonde aan dat weinig studenten vooraf bekend waren met de sociale advocatuur en het sociaal notariaat. Aan het einde was dat beeld totaal veranderd. Studenten waren zich bewuster van de maatschappelijke rol van (notarieel) juristen en geïnspireerd om verder te kijken dan de commerciële paden, die over het algemeen toch meer voor de hand liggend zijn. Voor de sociale advocatuur en het sociaal notariaat een grote winst, want zij zoeken actief naar nieuwe aanwas. Sommige studenten waren zelfs zo enthousiast dat ze direct na afloop sprekers benaderden met de vraag of ze als student-assistent aan de slag konden.
En hoe nu verder?
Deze twee dagen zijn een eerste stap, maar zeker niet de laatste. De VU onderzoekt hoe de sociale praktijk vaker onder de aandacht kan worden gebracht, bijvoorbeeld via career services en de vacatureportal van de faculteit, maar ook in het curriculum. Want de juridische wereld is breder dan de Zuidas – en juist daar valt veel te winnen. ‘Het initiatief past bij de doelstelling van de VU, te weten het opleiden van verantwoordelijke wereldburgers. Belangrijk is dat studenten zich vanaf de start van hun (studie)loopbaan bewust zijn van de bredere impact van hun toekomstige werk en de actieve rol die zij op zich kunnen nemen in een inclusieve samenleving.’ zegt Geelen.
