Terwijl er gewerkt wordt aan een nieuwe Nationale Open Access Strategie en het gesprek over publicatiecultuur steeds vaker gevoerd wordt binnen universiteiten, is dit een mooi moment om kritisch te kijken naar de keuzes die je als onderzoeker maakt. Deze week zoomen we elke dag in op één van de routes naar Open Access publiceren, en wat die betekent voor jou als onderzoeker.
Open Access: de groene route
Groen Open Access biedt onderzoekers een laagdrempelige manier om hun werk open te delen. Hierbij publiceer je je werk namelijk eerst “gesloten” bij een uitgever, maar plaats je vervolgens een versie van je werk in een repository (zoals bijvoorbeeld PURE, het Research Portal van de VU). Zo blijft je onderzoek vindbaar en leesbaar, ook wanneer je artikel of boek bij de uitgever niet open access beschikbaar is.
Vrijwel alle uitgevers hebben regels over het “zelf-archiveren” van publicaties. In veel gevallen mag je van je uitgever de geaccepteerde auteursversie (AAM) van je werk na een embargoperiode open beschikbaar maken. Maar ook buiten dit uitgeversbeleid om is het soms toegestaan om je publicaties open access te delen op basis van een regeling uit de Nederlandse Auteurswet.
Hoe helpt de VU je?
De Universiteitsbibliotheek van de VU maakt alle korte, wetenschappelijke publicaties van VU-medewerkers automatisch na zes maanden Open Access beschikbaar in PURE, tenzij je hier als auteur bezwaar tegen maakt (opt-out). Dit gebeurt op basis van artikel 25fa uit de Nederlandse Auteurswet, ook wel bekend als het Taverne-amendement. Bovendien kan de UB je adviseren over het zelf-archiveringsbeleid van uitgevers.
Wat zijn voordelen van Groen Open Access publiceren?
- Er zijn geen lees- of publicatiekosten (APC/BPC) verbonden aan het openbaar maken van je werk via een repository.
- Automatische ondersteuning: de VU maakt je korte wetenschappelijke publicaties automatisch Open Access na zes maanden.
- De ‘groene route’ wordt door uitgevers erkend als alternatieve methode om je werk open beschikbaar te maken.
- Publicaties in institutionele repositories zoals het VU Research Portal/PURE worden duurzaam bewaard en zijn goed beschermd tegen verlies of verwijdering van commerciële platforms.
Wat zijn nadelen van Groen Open Access publiceren?
- Embargotermijnen. Veel uitgevers hanteren een wachttijd voordat je je werk open mag maken. Ook bij het Taverne-amendement wordt een embargotijd van 6 maanden gehanteerd. Hierdoor voldoe je vaak niet aan de eisen van subsidieverstrekkers als NWO of de EU.
- Het Taverne-amendement is alleen van toepassing op kort wetenschappelijk werk. Het geldt dus niet voor boeken.
- De voorwaarden voor Groen Open Access verschillen per uitgever, tijdschrift en soort publicatie (artikel/boek), wat het soms complex maakt voor onderzoekers.
- Het vergroot niet het eigenaarschap/zeggenschap over je publicaties: doordat je eerst ‘gesloten’ publiceert, teken je je rechten over je werk toch weg aan je uitgever. Mensen kunnen je werk dus wel gratis lezen, maar niet zomaar herbruiken of verder delen.
De VU moedigt onderzoekers aan om bewust te kiezen voor een passende Open Access-route. De groene route is een laagdrempelige manier om je onderzoek toegankelijk te maken, zeker als directe Open Access via de gouden route niet mogelijk of betaalbaar is. Wil je weten of jouw publicatie in aanmerking komt voor de groene route? Raadpleeg dan de Open Policy Finder of neem contact op met het Open Access Team van de VU.
Morgen lichten we de volgende route naar Open Access toe: de diamanten route!
