Aben legde mede de basis voor het satelliet-instrument TROPOMI. Dit is een uniek hulpmiddel gebleken in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Onder andere voor deze prestatie ontvangt zij de Stevinpremie.
TROPOMI staat voor TROPOspheric Monitoring Instrument. Het is een geavanceerd satellietinstrument voor klimaat- en luchtkwaliteitsonderzoek dat in Nederland is ontwikkeld. Het werd in oktober 2017 gelanceerd aan boord van de Europese Sentinel-5 Precursor-satelliet. TROPOMI scant permanent de aarde op onder andere methaanlekken. Het meetinstrument beschikt over revolutionaire optische technologie, waarmee het elke seconde zeer nauwkeurige beelden kan maken. Zo kan het concentraties van broeikasgassen en luchtvervuiling tot op stadsniveau meten. Aben en haar team zetten de verzamelde data met behulp van slimme algoritmes om in informatie over methaanlekken, maar bijvoorbeeld ook over de uitstoot van de schadelijke stof koolmonoxide.
Abens werk speelt een centrale rol in verschillende VN-programma’s die gericht zijn op het wereldwijd terugdringen van methaanemissies. Het team van Aben heeft inmiddels talloze methaanlekken gelokaliseerd in de olie- en gasindustrie, kolenmijnen en op vuilstortplaatsen. Ze hebben geholpen om een aantal ervan te dichten, bijvoorbeeld in olievelden in Centraal-Azië en Noord-Afrika. Met hun inzichten hebben zij een doorslaggevende bijdrage geleverd aan het formuleren van internationale klimaatafspraken, zoals de Global Methane Pledge. Dit internationale initiatief is inmiddels ondertekend door 158 landen en heeft tot doel de methaanuitstoot vóór 2030 met minstens 30 procent terug te dringen. Methaan is verantwoordelijk voor een derde van de opwarming van de aarde.
Ilse Aben combineert wetenschappelijke excellentie met grote maatschappelijke betrokkenheid. Ze leidt een invloedrijke onderzoeksgroep bij NWO-instituut SRON (Space Research Organisation Netherlands) en is bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze heeft een indrukwekkende wetenschappelijke staat van dienst en geldt als een inspirerende mentor. Ze heeft tientallen promovendi, postdocs en jonge onderzoekers begeleid, van wie velen inmiddels zelf toonaangevend zijn in hun veld. Bovendien weet zij talent van over de hele wereld aan te trekken. Hiermee stond ze mede aan de wieg van wat internationaal bekend staat als de ‘Nederlandse school van atmosferisch onderzoek’, een netwerk van onderzoeksinstellingen en universiteiten. Daarnaast was ze betrokken bij verschillende publiek-private samenwerkingen voor de ontwikkeling van nieuwe, nog nauwkeuriger meetinstrumenten. In deze context wordt in Nederland nu gewerkt aan de TANGO-satelliet.
Aben maakt tevens impact door actief het contact met publiek en beleidsmakers te zoeken. Ze verschijnt geregeld in de media — van het NOS Journaal tot de New York Times — om het belang van methaanreductie onder de aandacht te brengen. Ook was ze spreker op verschillende klimaattoppen.
‘Nederland bokst boven zijn gewicht in het wereldwijde werk aan satellietgestuurde broeikasgasdetectie en dat is grotendeels dankzij het werk van Ilse Aben’, oordeelt de Stevin-selectiecommissie.
Foto: Studio Oostrum