Depressie en suïcidaal gedrag komen regelmatig voor bij ouderen en vormen een groeiend volksgezondheidsprobleem. Toch worden deze problemen vaak niet opgemerkt, omdat bekende waarschuwingssignalen - zoals een psychiatrische voorgeschiedenis of eerdere suïcidepogingen - bij ouderen vaak ontbreken.
Szücs onderzocht welke persoonlijkheidskenmerken bijdragen aan een verhoogde of juist verlaagde kwetsbaarheid voor depressie en suïcide. Zij bestudeerde daarvoor drie thema’s:
- Algemene risico- en beschermende factoren voor depressie en suïcidaal gedrag bij ouderen;
- De rol van persoonlijkheid bij depressie, suïcidaal risico en hulpzoekgedrag;
- Gedragsmatige uitingen van kwetsbare persoonlijkheidskenmerken, met speciale aandacht voor narcisme en gevoelens van sociale nederlaag.
Verschillende persoonlijkheidstypen, verschillende risico’s
Szücs laat zien dat er meerdere kwetsbaarheidsprofielen bestaan voor depressie en suïciderisico op latere leeftijd. Een opvallende bevinding is dat oudere volwassenen met een rigide, perfectionistische en controlerende persoonlijkheidsstijl , vaak jarenlang succesvol en plichtsgetrouw, juist gevoeliger blijken voor psychische klachten wanneer zij te maken krijgen met ouderdomsveranderingen, zoals het verlies van status of zelfstandigheid.
Dit zogenoemde “overgecontroleerde” type verschilt sterk van de “ondergecontroleerde” persoonlijkheidstypen, zoals mensen met impulsieve, borderline, of narcistische trekken. Bij die laatste groep is het risico op psychische problemen meestal al op jonge leeftijd aanwezig en blijft het door de jaren heen bestaan.
Volgens Szücs vraagt dit om maatwerk in preventie en behandeling: “Niet iedereen die depressief wordt op latere leeftijd past in hetzelfde plaatje. Door persoonlijkheid beter te begrijpen, kunnen we psychische problemen eerder signaleren en effectiever behandelen.”
Meer aandacht voor persoonlijkheid in de zorg
Szücs’ onderzoek benadrukt het belang van het meenemen van persoonlijkheidsprofilering in de klinische praktijk. Informatie over persoonlijkheidskenmerken wordt nu vaak niet systematisch verzameld, terwijl er betrouwbare, korte vragenlijsten bestaan die patiënten binnen een minuut kunnen invullen – bijvoorbeeld in de wachtkamer.
Door meer inzicht te krijgen in iemands persoonlijkheidsprofiel kunnen hulpverleners medische en psychosociale gegevens beter duiden en behandelingen persoonlijker maken. Zo draagt Szücs’ onderzoek bij aan een nieuwe kijk op preventie: niet alleen gericht op symptomen, maar ook op wie iemand is.
Meer informatie over het onderzoek