Toekenning uit KNAW Thorbecke Fonds voor VU-hoogleraar Fred van Lieburg

Het onderzoek gaat over ‘Religie, demagogie en democratie in Nederland 1797-1878’. Als aanhanger van het verlichte ideaal van volkssoevereiniteit en scheiding der machten stond Thorbecke voor een democratisch bestel met een grondwet, een volksvertegenwoordiging en kiesrecht. Daarbij erkende hij het individuele petitierecht van burgers tegenover overheidspersonen en -instanties. Toch achtte hij dit recht kwetsbaar in relatie tot de taak van het parlement, de vereiste oordeelkundigheid in politieke kwesties en de onschendbaarheid van het staatshoofd. In de omgang met grondrechten speelt de levensbeschouwelijke achtergrond van zowel bestuurders en opinieleiders, als al dan niet stemgerechtigde burgers, een belangrijke rol. Dit was niet alleen in de 19e eeuw het geval, maar treedt ook in de 21e eeuw naar voren in discussies over referenda, zwevende kiezers, populisme en vertrouwen in de politiek. 

“Dit onderzoeksproject is bijzonder relevant voor de aard van de hedendaagse rechtsstaat en geeft goed de tegenstelling weer tussen de staatsrechtelijke elite en de groep die daar tegenover staat, de spanning tussen de rechtsstaat en democratie”, aldus Van Lieburg.

Petities protestantse burgers
De financiering van dit project is belangrijk voor een langer lopend traject, waarin Van Lieburg onderzoek doet naar petities van protestantse burgers ofwel de oorspronkelijke achterban van de VU.  Eerdere onderdelen werden gesteund door de VU Vereniging en het Dr. Abraham Kuyperfonds. Studentassistenten bij de opleiding Geschiedenis en vrijwilligers bij het HDC Centre for Religious History bouwen mee aan datasets van de aprilbeweging van 1853 rond de rooms-katholieke kerk in Nederland, een protest tegen verplichte vaccinatie in 1872, en het Volkspetitionnement van 1878 voor christelijk onderwijs. Het nieuwe project grijpt ook terug op een vergeten megapetitie tegen de scheiding van kerk en staat in 1797.

Over KNAW Fonds Staatsman Thorbecke
Het Programma Fonds Staatsman Thorbecke is voor onderzoeksprojecten, (bij voorkeur) uitgevoerd door een postdoc onderzoeker, die een duidelijke link met staatsman Johan Rudolf Thorbecke hebben. De financiële bijdrage bedraagt tweehonderdduizend euro.