Op de e-reader lezen mensen niet oppervlakkig en snel, maar juist lineair en is de leeservaring nagenoeg even hoogwaardig als van papier. Als mensen het lezen afwisselen met activiteiten die inhoudelijk gerelateerd zijn aan de tekst, bevordert dit het diep lezen. Dit blijkt uit het onderzoek van Literatuur- en Communicatiewetenschapper Niels Bakker en nuanceert de vermeende negatief effecten van multitasken en taskswitchen met digitale media.
Bakker: “Ondanks dat de e-reader een lichtpuntje is voor het dieplezen, zorgen de meeste digitale apparaten voor minder lineair lezen, meer taskswitchen tijdens het lezen en een minder prettige en optimale leeservaring. Dit gaat op voor het lezen van boeken van de tablet, smartphone, laptop en personal computer in vergelijking tot papier. De e-reader is dus een positieve uitzondering.”
Oppervlakkig vs. Diep lezen
De opkomst van schermmedia heeft ingrijpende gevolgen voor het lezen. Behalve dat digitale apparaten concurreren om de schaarse vrije tijd, brengen ze ook risico’s met zich mee voor de kwaliteit van het lezen. Cultuurcritici en wetenschappers waarschuwen dat de aandachtspanne krimpt. Waar mensen teksten voorheen lineair en diepgaand doorgrondden, gebeurt dit tegenwoordig steeds vaker non-lineair, gefragmenteerd, vluchtig en oppervlakkig.
Dat het diep lezen op de helling staat, heeft vergaande gevolgen. “Diep lezen bevordert de leesvaardigheid, en deze is nodig om te kunnen functioneren in de maatschappij en op het werk. Hiernaast vergroot diep lezen de inleving en empathie met andere mensen. Op het moment dat deze afnemen, komen burgers mogelijk tegenover elkaar te staan. Diep lezen is al met al nodig voor volwaardig burgerschap en democratische participatie”, aldus Bakker.
Schaduwzijde digitalisering
De maatschappij is de laatste twintig jaar in sterke mate gedigitaliseerd. Overheid en bedrijven communiceren veelvuldig digitaal met burgers en consumenten, waarbij dit soms zelfs uitsluitend gebeurt. Ook in het onderwijs hebben digitale media een vlucht genomen, in de vorm van digitale schoolboeken en andere toepassingen.
Bakker: “Mijn bevindingen tonen de schaduwzijde van de digitalisering. Gedrukte media lenen zich beter voor het diep lezen, de e-reader uitgezonderd, en vormen hierdoor een stevigere basis om taal- en leesvaardigheid eigen te maken. Het is daarom van belang dat het onderwijs inzet op het lezen van papieren boeken.” Digitaal fungeert in het onderwijs bij voorkeur als ondersteuning van papier. Scholen die een actuele, rijke collectie papieren boeken aanbieden in de school- of mediatheek en kinderen in de les tijd en ruimte te geven om boeken te lezen, faciliteren de taal- en leesvaardigheid. “Het programma de Bibliotheek op school vormt hiervan een uitwerking”, aldus Bakker.
Verdediging proefschrift
18 maart geeft Niels Bakker een presentatie op de studiemiddag over diep lezen aan de VU.
Op maandag 25 maart 2024 om 11:45 uur verdedigt Niels Bakker zijn proefschrift in de VU-aula. Meer informatie.