Water commons zijn waterbronnen die collectief eigendom zijn en door gemeenschappen lokaal worden beheerd en gebruikt. Het zijn bijvoorbeeld rivieren, meren, grondwaterlagen en bronnen. Regenwater, sneeuwpakketten en gletsjers kunnen ook worden beschouwd als water commons. Ze worden vaak over het hoofd gezien door nationale en internationale beleidsmakers en hebben dringend bescherming nodig tegen verwerving, privatisering en inbeslagname. De eerste stap hiervoor is het ontwikkelen van een kader om dit probleem aan te pakken. Dat is nu door waterwetenschappers gedaan in een publicatie in Nature Water.
Land- en waterroof
Paolo D’Odorico, hoogleraar Ecohydrologie (Universiteit van Californië, Berkeley): "Wij schatten dat toegang tot verschillende soorten natuurlijke hulpbronnen wordt gereguleerd via door gemeenschappen bepaalde gebruiksrechten op meer dan 50% van het wereldwijde land en meer dan 60% van Sub-Sahara Afrika."
Jampel Dell’Angelo, universitair docent Waterbeheer en Politiek (Vrije Universiteit Amsterdam), merkt op dat de water commons bijzonder kwetsbaar kunnen zijn voor globalisering en een doelwit kunnen worden van roofzuchtige investeringen door bedrijven onder onevenwichtige machtsverhoudingen. De onderzoekers vergelijken het fenomeen met de recente golf van landroof. Voor water was dit probleem tot nu toe nog niet op dezelfde manier theoretisch beschreven.
Nieuw kader
De onderzoekers ontwikkelden ook een nieuw raamwerk om dit complexe hydrologische en sociale fenomeen aan te pakken, door de 'theorie van eigendom' om te buigen naar een realistischer 'theorie van toegang'. Zij beschrijven waterverwerving als het resultaat van mechanismen, processen en sociale relaties die tot op zekere hoogte kunnen worden vastgelegd en gestileerd door intersectie van gebruiksrechten met de intensiteit van concurrerende claims, het evenwicht (of onevenwicht) van machtsdynamiek en het niveau van betwisting en erkenning van bezit.
Het aanpakken van waterroof is “van cruciaal belang voor milieubescherming, levensonderhoud, voedselzekerheid", zegt Dell’Angelo. Hij benadrukt dat beschermende interventies van sociale en milieuorganisaties, internationale organisaties en overheden hard nodig zijn.