Barié bestudeerde de successen en beperkingen van de door inheemse volkeren geïnspireerde staatstransformatie naar een meer participatieve democratie, waarbij hij zich concentreerde op de plurinationale staat Bolivia, die sinds het begin van de 21e eeuw werd aangejaagd door een breed samengestelde sociale beweging.
Transformatie in beginfase
Uit het onderzoek bleek dat de weg naar de erkenning en invoering van het oorspronkelijke voorstel voor een plurinationale staat moeilijk en vol conflicten was. Volgens Barié bleven de stappen die werden genomen om de kloof tussen een niet-passende staatsstructuur en een etnisch diverse en veelzijdige sociale realiteit te overbruggen, tegenstrijdig. “De invoering van nieuwe inheems geïnspireerde concepten in de politieke praktijk varieerde tussen het oude “indigenisme” van de jaren tachtig, het multiculturalisme van de jaren negentig en een nog maar net ontwikkeld plurinationalisme. De plurinationale verandering van Bolivia bevindt zich dus nog in de beginfase.” Niettemin blijft het een van de meest geavanceerde landen in de regio op het gebied van juridische innovatie op dit terrein. En het verwijst naar de noodzaak om nog nadrukkelijker het inheems perspectief om de staat in Latijns Amerika te hervormen ook verder in de praktijk te verkennen.
Structurele veranderingen
De partij “Movement for Socialism” (MAS, Movimiento al Socialismo) startte een politiek project, dat geleid werd door de opeenvolgende regeringen van presidenten Evo Morales (2006-2019) en Luis Arce (sinds 2020). Het doel was om structurele reorganisatie te realiseren van de relatie tussen de staat, lokale en etnische gemeenschappen en individuen, in een samenleving die van oudsher werd gekenmerkt door sociale uitsluiting en discriminatie. De kern van deze transformaties bestaat uit het idee van de “plurinationale staat”, een politiek project van dekolonisatie, dat historische aanspraken op territoriale rechten, zelfbestuur en de rechten van de natuur (‘Pachamama’) integreert.
Sleutelmomenten in de transformatie van Bolivia
Barié concentreerde zich op vier sleutelmomenten van de hervormingen die Bolivia de afgelopen jaren heeft doorgemaakt: de erkenning in de grondwetten van enkele inheemse concepten in Bolivia (2009) en Ecuador (2008); de strijd om directe vertegenwoordiging van de inheemse bevolkingssectoren(2011); het wettelijk vastleggen en toepassen van de rechten van Moeder Aarde (2010; 2012); en de manifestatie van een ecologisch geweten tijdens de bosbrandencrisis in de Chiquitanía-regio in het oosten van Bolivia (2019). Alles bij elkaar weerspiegelen deze momenten de verschillende perspectieven en verwachtingen van de belangrijkste actoren in deze conflictieve hervorming van de staat, en onderzoeken ze hun rol in het proces van implementatie en transformatie van politiek beleid.
Inheemse betrokkenheid is essentieel
Barié benadrukt dat in het Boliviaanse geval vier factoren de diepte en reikwijdte van deze hervormingen lijken te hebben beïnvloed. “Ten eerste hebben onderzoekers en beleidsmakers inheemse volkeren nog niet echt beschouwd als collectieve auteurs en makers van staatsinnovatie. Ten tweede zijn de besluitvormingsmechanismen binnen de regerende partij een andere en vaak tegenwerkende factor in de hervormingsresultaten. Ten derde speelt de interactie tussen inheemse leiders en de besluitvormers binnen de overheid een cruciale rol in het politieke proces. Ten slotte is de zeer beperkte inpassing van inheemse voorstellen in de grondwet, en de zwakke implementatie ervan, het gevolg van het ontbreken van een doordacht tijdsplan voor de verandering die een overgang van een meer ontwikkelingsgericht naar een meer ecocentrisch model mogelijk zou maken. Gelet op de hardnekkigheid van beelden over ontwikkeling en moderniteit in Bolivia, is er juist meer behoefte aan versterking van de kennis van succesvolle praktijken op het gebied van het beheer van natuurlijke hulpbronnen.”